Trẻ hay cắn bạn là hành vi khá phổ biến, đặc biệt ở giai đoạn 1–3 tuổi. Nếu con bạn có thói quen này và thường xuyên bị “mắng vốn”, đừng quá lo lắng. Thực tế, hành vi cắn người không xuất phát từ việc bé nghịch hay hung hăng, mà thường là cách trẻ khám phá thế giới, thể hiện cảm xúc hoặc tìm kiếm sự chú ý. Khi được hướng dẫn đúng cách, hành vi này sẽ dần biến mất, giúp bé học cách giao tiếp tích cực và kiểm soát cảm xúc tốt hơn. Bài viết này sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ nguyên nhân vì sao trẻ hay cắn người, nhận biết hậu quả nếu không can thiệp kịp thời, và nắm được cách xử lý cùng chiến lược phòng tránh hiệu quả để đồng hành cùng con một cách nhẹ nhàng, đúng đắn.
Tại sao trẻ hay cắn người khác?
Trẻ hay cắn bạn có thể do nhiều nguyên nhân. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến khiến trẻ 2 tuổi hay cắn người khác bạn có thể nghĩ đến:
• Trẻ muốn bày tỏ cảm xúc: Trẻ nhỏ thường chưa biết kiềm chế cảm xúc nên cắn có thể là cách bé bày tỏ vui, thích thú hoặc phấn khích. Ví dụ, khi chơi cùng bạn bè hoặc ba mẹ, bé có thể đột nhiên cắn nếu quá thích thú với một trò chơi nào đó.
• Ngôn ngữ chưa phát triển đầy đủ: Trẻ 1 – 2 tuổi chưa đủ khả năng dùng lời nói để diễn đạt nhu cầu hoặc cảm xúc. Khi muốn thu hút sự chú ý hoặc đòi một món đồ, bé có thể cắn thay vì nói: “Cho con mượn” hay “Con muốn chơi”. Đây là cách giao tiếp thay thế khi ngôn ngữ chưa thành thạo.
• Bắt chước hành vi: Trẻ nhỏ rất tò mò và thường học theo hành vi xung quanh. Nếu bé thấy bạn bè hoặc người lớn có hành vi cắn thì bé có thể bắt chước.
• Trút giận hoặc phản ứng với giới hạn: Bé có thể cắn khi cảm thấy thất vọng, không vừa ý hoặc khi giới hạn của bé bị xâm phạm. Ví dụ, bé không muốn chia đồ chơi, bị từ chối tham gia hoạt động hoặc bị tách ra khỏi trò chơi yêu thích. Khi đó, cắn trở thành cách bày tỏ bất mãn hoặc tự bảo vệ bản thân.
• Muốn kiểm soát hoặc thu hút sự chú ý: Một số bé nhận ra rằng hành vi cắn sẽ khiến người lớn hoặc bạn bè phản ứng. Bé cắn để kiểm tra giới hạn, khẳng định quyền kiểm soát hoặc để thu hút sự chú ý. Hành vi này thường xuất hiện nhiều hơn khi bé cảm thấy bị bỏ rơi hoặc thiếu sự quan tâm.
>>> Tìm hiểu thêm: 11 cách dạy trẻ mất tập trung giảm chú ý cha mẹ nên biết
Trẻ hay cắn bạn gây ra hậu quả gì?
Dù cắn bạn là hiện tượng phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là ở trẻ 1 – 3 tuổi nhưng bạn cũng cần chú ý uốn nắn, điều chỉnh cho trẻ vì hành vi này kéo dài sẽ gây ra những hậu quả như:
• Nếu trẻ hay cắn bạn, con có thể bị bạn bè xa lánh hoặc đánh giá là khó gần. Lúc này, con sẽ bị cô lập, lâu dần sẽ khó kết bạn, cảm thấy tự ti và thiếu các mối quan hệ xã hội.
• Hành vi cắn có thể khiến bạn bè bị đau, trầy xước, bầm tím, thậm chí chảy máu. Tình trạng này nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến các bé khác. Thậm chí, bạn có thể bị phụ huynh và nhà trường “mắng vốn” liên tục.
Ngoài ra, nếu trẻ 2 tuổi hay cắn bạn mà bạn không điều chỉnh, uốn nắn thì bé sẽ nghĩ đây là hành vi đúng. Từ đó có thể khiến bé học cách giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực. Khi lớn hơn, bé sẽ hình thành tính cách bạo lực, hung hăng.
Cách xử lý khi trẻ hay cắn bạn
Khi trẻ 2 tuổi cắn bạn, phản ứng của ba mẹ ngay lập tức rất quan trọng. Xử lý kịp thời và đúng cách sẽ giúp bé nhận ra hành vi này là không được chấp nhận:
• Giữ bình tĩnh và tách trẻ khỏi tình huống: Điều quan trọng là bạn cần giữ bình tĩnh, không hoảng loạn hay la hét. Ngay sau đó, nhẹ nhàng đưa bé ra khỏi khu vực xảy ra sự việc để ngăn tình trạng cắn bạn tiếp diễn, đồng thời bảo đảm an toàn cho cả hai bé. Hãy thực hiện dứt khoát, nhưng nhẹ nhàng để tránh khiến trẻ sợ hãi.
• Chăm sóc bé bị cắn và nhấn mạnh hành vi sai: Sau khi tách trẻ ra, hãy chú ý đến bé bị cắn, kiểm tra vết thương nếu có và an ủi bé. Điều này giúp bé bị cắn không cảm thấy bị bỏ rơi. Sau đó, nhìn thẳng vào mắt bé vừa cắn và nói rõ ràng, ngắn gọn: “Không được cắn. Cắn sẽ làm bạn đau”. Câu nói nên dứt khoát, dễ hiểu với trẻ 2 tuổi.
• Giải thích ngắn gọn và chuyển hướng: Dùng những câu giải thích đơn giản để bé hiểu tại sao cắn là sai, ví dụ: “Không cắn bạn vì khiến bạn đau”. Ngay sau đó, hướng sự chú ý của trẻ sang một hoạt động khác an toàn và tích cực, tránh để bé ám ảnh hoặc tập trung vào hành vi vừa xảy ra.
Khi trẻ cắn bạn, bạn nên tránh các phản ứng tiêu cực như không dùng bạo lực để dạy bé, không la hét, mắng nhiếc hoặc đe dọa, không cười, tỏ ra thích thú hay khuyến khích, không phớt lờ hoàn toàn vì trẻ sẽ không hiểu hành vi đó sai ở đâu.
>>> Tìm hiểu thêm: 8 cách giúp trẻ bạo dạn hơn để thành công
Giải pháp lâu dài khi bé đi học hay cắn bạn
Để chấm dứt tình trạng bé đi học hay cắn bạn, bạn cần tìm ra nguyên nhân tại sao con lại hay cắn bạn ở trường. Bạn có thể trao đổi thêm với giáo viên để nắm rõ tình hình của con ở lớp. Nếu trẻ hay cắn bạn do các nguyên nhân như bắt chước người khác, tức giận, giành đồ chơi với bạn, muốn được cô giáo chú ý, bạn có thể xử lý theo các hướng sau:
• Giải thích cho con hiểu cắn người khác là một hành vi không tốt: Nếu trẻ hay cắn bạn ở trường, bạn phải nói cho trẻ biết một cách chính xác rằng cắn người khác là một hành động sai, cắn người khác sẽ làm họ bị thương, bị đau và đây là hành vi không nên bắt chước.
• Dạy trẻ các phương pháp xử lý khi gặp các tình huống không vui ở trường thay vì cắn bạn: Nếu bé hay cắn bạn là do bị bạn giành đồ chơi, bị bạn bắt nạt, bạn hãy dạy trẻ các hướng xử lý như mách cô giáo. Bạn có thể dạy con bằng cách diễn kịch, phân vai tình huống con bị giành đồ chơi. Lúc này, hướng dẫn bé chạy tìm cô và nói các mẫu câu như: “Cô ơi! Bạn giành đồ chơi con”, “Bạn đánh con”…
• Dạy trẻ cách diễn đạt và kiểm soát cảm xúc: Bạn có thể hướng dẫn bé nói ra cảm xúc của mình như “con muốn”, “cho con”, “con không thích”. Dùng tranh ảnh, giọng điệu và câu hỏi như “Con có tức giận không?” để giúp trẻ nhận biết cảm xúc. Ngoài ra, bạn cũng có thể dạy bé điều tiết cảm xúc của mình. Khi con tức giận, hãy hướng con rời khỏi tình huống hoặc chuyển sự chú ý sang hoạt động khác hoặc dạy trẻ dùng những cách biểu lộ cảm xúc khác thay cho hành động không tốt.
• Áp dụng kỷ luật phù hợp và nhất quán: Kỷ luật không phải là hình phạt mà là giúp trẻ nhận biết giới hạn. Khi áp dụng đúng độ tuổi và kiên định, bé sẽ hiểu rằng hành vi cắn người khác dẫn đến hậu quả không mong muốn. Khi bé cắn bạn, bạn có thể để trẻ đứng một góc (time-out) trong một thời gian ngắn (khoảng 5 phút) ở nơi an toàn. Hình thức kỷ luật này nên được áp dụng nhất quán.
• Cho trẻ tham gia nhiều hoạt động để rèn kỹ năng chia sẻ, quản lý cảm xúc: Bạn nên tăng cường các hoạt động vui chơi để tâm trạng của con luôn thoải mái. Một bí quyết là bạn cũng có thể cho con tham gia các lớp học năng khiếu, lớp học tiếng Anh dành cho thiếu nhi. Các lớp này thường là sự kết hợp vừa chơi vừa học với nhiều hoạt động đa dạng, giúp trẻ vừa học tiếng Anh vừa rèn luyện các kỹ năng như giao tiếp, giải quyết tình huống (problem-solving skills). Qua đó, bé sẽ học được cách giao lưu, vui chơi với bạn bè phù hợp nhất.
• Ba mẹ dành nhiều thời gian chơi với con hơn: Có trẻ vì muốn thu hút sự chú ý của ba mẹ nên mới cắn người khác. Do đó, bạn nên dành nhiều thời gian ở bên con và chơi với con. Bạn có thể dành thời gian cố định mỗi ngày để cả gia đình cùng chơi trò chơi, tạm thời gác công việc và việc nhà lại. Đây là lựa chọn tốt nhất để nuôi dưỡng tình cảm với trẻ.
Trẻ hay cắn bạn, đặc biệt là trẻ 2 tuổi hay cắn bạn, là hành vi phổ biến trong quá trình phát triển. Nguyên nhân thường liên quan đến bày tỏ cảm xúc, ngôn ngữ chưa hoàn thiện, bắt chước, trút giận hoặc thu hút sự chú ý. Bạn không nên quá lo lắng nhưng cần quan tâm và đồng hành cùng con. Hãy dạy bé diễn đạt cảm xúc bằng lời, cho bé tham gia hoạt động vui chơi đa dạng, đồng thời dành thời gian chất lượng chơi cùng bé. Dần dần, bé học được cách giao tiếp, chia sẻ và hòa nhập với bạn bè, giúp mỗi ngày đi học trở nên vui vẻ và ý nghĩa.
