Giai đoạn đầu đời của bé là thời điểm vô cùng quan trọng khi cơ thể và trí tuệ dần phát triển hoàn thiện. Trong giai đoạn này, việc theo dõi sát sao sự phát triển của bé là điều cần thiết để kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường. Một trong những vấn đề mà nhiều bậc phụ huynh quan tâm là hiện tượng trẻ 2 tuổi chưa biết nói – liệu đây có phải là dấu hiệu đáng lo ngại? Bé 2 tuổi chưa biết nói có ảnh hưởng gì không? Và làm thế nào để giúp bé 2 tuổi tập nói hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Biểu hiện và nguyên nhân khiến trẻ 2 tuổi chưa biết nói
1. Biểu hiện
Việc trẻ 2 tuổi chưa biết nói có thể khiến cha mẹ lo lắng. Tuy nhiên, điều quan trọng là không nên vội vàng kết luận mà cần theo dõi trẻ kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định nguyên nhân và có biện pháp can thiệp phù hợp.
Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp ở trẻ 2 tuổi chậm nói:
Về khả năng ngôn ngữ của trẻ 2 tuổi chưa biết nói:
• Vốn từ vựng hạn hẹp: Bé chỉ biết nói được một vài từ đơn giản (ít hơn 15 từ), chủ yếu là các từ onomatopoeia (từ bắt chước âm thanh) hoặc từ chỉ người thân quen.
• Khó khăn trong việc ghép từ thành câu: Bé không thể kết hợp hai từ hoặc nhiều từ lại với nhau để tạo thành câu đơn giản, mặc dù có thể hiểu được khi người khác nói.
• Phát âm sai: Bé nói sai hoặc không rõ ràng một số âm tiết trong từ.
• Ít giao tiếp: Bé ít nói chuyện, ít tương tác với người khác, không chủ động giao tiếp bằng lời nói mà chủ yếu sử dụng cử chỉ hoặc ngôn ngữ cơ thể.
• Khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ: Bé không hiểu được các câu hỏi hoặc yêu cầu đơn giản, cần được giải thích nhiều lần hoặc hướng dẫn bằng cử chỉ mới có thể hiểu.
Về các khía cạnh khác:
• Mất các kỹ năng ngôn ngữ đã từng có: Bé đã từng biết nói một số từ hoặc câu đơn giản nhưng sau đó lại quên hoặc không nói nữa.
• Có những biểu hiện khác thường về thính giác: Bé có vẻ như không nghe thấy tiếng nói hoặc âm thanh xung quanh hoặc phản ứng quá mức với một số âm thanh nhất định.
• Có những vấn đề về vận động miệng: Bé gặp khó khăn trong việc di chuyển lưỡi, môi hoặc má khi nói.
• Có những rối loạn về phát triển khác: Bé có thể có các biểu hiện chậm phát triển về các khía cạnh khác như vận động, nhận thức hoặc giao tiếp xã hội.
>>> Tìm hiểu thêm: Tuyển chọn nhạc tiếng Anh cho trẻ sơ sinh hay nhất
2. Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ 2 tuổi chưa biết nói
Có nhiều nguyên nhân khác nhau có thể khiến trẻ 2 tuổi chưa biết nói, ví dụ như:
Do môi trường
• Thiếu tương tác xã hội: Bé ít được giao tiếp, tương tác với người lớn hoặc trẻ khác, ít được khuyến khích nói chuyện. Cha mẹ hoặc người chăm sóc ít nói chuyện với bé, ít đọc sách cho trẻ nghe, ít chơi các trò chơi tương tác ngôn ngữ với trẻ.
• Tiếp xúc quá nhiều với màn hình điện thoại: Dành quá nhiều thời gian xem tivi, điện thoại, máy tính bảng, thay vì giao tiếp trực tiếp với người khác cũng khiến trẻ 2 tuổi chậm nói.
• Sử dụng nhiều ngôn ngữ: Bé tiếp xúc với nhiều ngôn ngữ cùng lúc có thể khiến bé bị rối loạn ngôn ngữ, chậm nói hơn.
Do thể chất
• Khuyết tật thính giác: Bé bị nghe kém hoặc điếc bẩm sinh hoặc mắc các bệnh về tai khiến bé không thể nghe rõ âm thanh, ảnh hưởng đến khả năng phát triển ngôn ngữ.
• Rối loạn về cơ quan phát âm: Bé bị dính lưỡi, hở hàm ếch, ngắn lưỡi hoặc các vấn đề khác về cấu tạo cơ quan phát âm khiến bé khó khăn trong việc phát âm các từ.
• Rối loạn về thần kinh: Bé mắc các bệnh lý thần kinh như bại não, tự kỷ, hoặc các hội chứng ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ, có thể dẫn đến chậm nói.
• Thiếu hụt dinh dưỡng: Bé thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của não bộ như vitamin B12, sắt, kẽm, axit folic… có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển ngôn ngữ của bé.
Do tâm lý
• Bé nhút nhát, rụt rè, sợ nói chuyện, ngại giao tiếp với người khác do lo lắng hoặc thiếu tự tin.
• Bé bị tổn thương tâm lý vì từng trải qua các sang chấn tâm lý như bị bạo hành, bị bỏ rơi hoặc cha mẹ ly hôn… có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển ngôn ngữ của bé.
Em bé 2 tuổi chưa biết nói có sao không?
Trẻ 2 tuổi chưa biết nói có thể là dấu hiệu đáng lo ngại, nhưng không nhất thiết là trẻ bị chậm nói. Mỗi bé có tốc độ phát triển ngôn ngữ khác nhau và một số bé có thể phát triển ngôn ngữ muộn nhưng vẫn hoàn toàn bình thường.
Dưới đây là một số cột mốc phát triển ngôn ngữ chung của trẻ:
• 12-18 tháng: Bé có thể nói được 50-75 từ đơn, bắt đầu kết hợp hai từ thành câu đơn giản.
• 18-24 tháng: Bé có thể nói được khoảng 200 từ, sử dụng câu 3-4 từ, hiểu được các câu hỏi và yêu cầu đơn giản.
• 24-36 tháng: Bé có thể nói được khoảng 500 từ, sử dụng câu 5-6 từ, kể chuyện đơn giản, trả lời các câu hỏi phức tạp hơn.
Nếu trẻ 2 tuổi nhưng vẫn chưa đạt được các cột mốc phát triển ngôn ngữ này, bạn nên đưa bé đến bác sĩ nhi khoa để được đánh giá và tư vấn.
>>> Tìm hiểu thêm: Phương pháp STEAM và cách ứng dụng cho các bé mầm non
Cách dạy trẻ 2 tuổi chưa biết nói
Giai đoạn đầu đời của bé rất cần sự đồng hành của cha mẹ. Vì vậy, bạn nên dạy trẻ 2 tuổi tập nói một cách tích cực, vui vẻ bằng cách tham khảo một số cách dạy bé chậm nói dưới đây:
1. Trẻ 2 tuổi chậm nói phải làm sao? Hãy tương tác tích cực với trẻ
• Nói chuyện với bé thường xuyên: Hãy biến mọi khoảnh khắc thành cơ hội để trò chuyện với con, từ việc thay tã, cho ăn, đến dọn dẹp nhà cửa. Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, rõ ràng và lặp đi lặp lại để giúp bé dễ hiểu và ghi nhớ.
• Đọc sách cho con nghe: Chọn những cuốn sách có hình ảnh đẹp, màu sắc sặc sỡ và nội dung phù hợp với lứa tuổi của con. Khi đọc, hãy ngừng lại để hỏi con về những gì bạn đang đọc, khuyến khích con nói ra suy nghĩ của mình.
• Hát cho con nghe: Bé thường thích hát và đây là một cách tuyệt vời để giúp con học từ vựng mới. Hãy hát những bài hát đơn giản, lặp đi lặp lại và khuyến khích con hát theo bạn.
• Chơi các trò chơi ngôn ngữ: Có rất nhiều trò chơi ngôn ngữ thú vị giúp bé phát triển khả năng ngôn ngữ, chẳng hạn như trò chơi ú òa, gọi tên đồ vật, kể chuyện.
2. Cách dạy bé chậm nói: Tạo môi trường giao tiếp lành mạnh cho trẻ
Bé cần cảm thấy an toàn và thoải mái để giao tiếp. Hãy tạo cho con một môi trường an toàn và thoải mái để bé có thể tự do thể hiện bản thân. Tránh la mắng hoặc trừng phạt khi con mắc lỗi trong lúc giao tiếp. Khen ngợi và động viên con khi con có những cố gắng.
Cho con tham gia các hoạt động nhóm, chẳng hạn như chơi với bạn bè, tham gia lớp học mầm non hoặc các câu lạc bộ. Khuyến khích con giao tiếp với người lớn tuổi, chẳng hạn như ông bà, cô chú hoặc hàng xóm.
Học nói cần có thời gian và sự kiên nhẫn. Vì vậy, bạn hãy kiên nhẫn và động viên con cố gắng giao tiếp, ngay cả khi con nói sai hoặc nói không rõ ràng. Quan trọng nhất là bạn hãy tạo cho bé một môi trường giao tiếp phong phú và khuyến khích con giao tiếp thường xuyên.
3. Đưa bé đi thăm khám
Để yên tâm và có phương hướng áp dụng với trẻ 2 tuổi chưa biết nói, bạn có thể đưa con đi khám và nghe bác sĩ tư vấn. Việc đưa trẻ đi khám tại các cơ sở uy tín và có đội ngũ chuyên gia chuyên môn cao sẽ giúp bạn yên tâm hơn trong quá trình hỗ trợ và điều trị cho con.
Bạn có thể đưa trẻ đi kiểm tra tại các bệnh viện lớn hoặc phòng khám uy tín. Nếu ở miền Bắc, bạn có thể thăm khám tại Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội hoặc Bệnh viện Vinmec. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm Trung tâm giáo dục hòa nhập và phục hồi chức năng Vina Health, Trung tâm Chăm sóc sức khỏe tinh thần BrainCare. Nếu ở phía Nam, bạn có thể đưa con đến các địa chỉ uy tín như Bệnh viện Nhi Đồng 1, 2 để thăm khám và tư vấn.
Kết luận
Không phải tất cả trẻ 2 tuổi chưa biết nói đều là vấn đề đáng lo hay nguy hiểm cho sức khỏe của bé. Điều quan trọng là bạn cần đồng hành và quan sát từng sự thay đổi nhỏ trong quá trình phát triển của con. Từ đó, bạn sẽ có sự can thiệp kịp thời để hỗ trợ và cho con một tuổi thơ trọn vẹn.
