Con biết nói là một dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển. Để bé biết nói sớm và sử dụng ngôn ngữ chính xác, mời ba mẹ tham khảo cách dạy bé tập nói theo từng giai đoạn trong bài viết sau của ILA. Đây là phương pháp dạy bé tập nói dễ thực hiện nhưng vô cùng hiệu quả.
Khi nào bé bắt đầu biết nói?
Hầu hết các em bé bắt đầu nói chuyện bằng lời từ 9-15 tháng. Thế nhưng, các chuyên gia cho biết rằng hành trình nói của bé bắt đầu ngay khi trẻ được sinh ra. Do vậy, người lớn nên biết cách dạy bé tập nói ngay từ sớm.
Cụ thể, em bé bắt chước âm thanh và các từ đơn giản khi được 4 tháng, biểu hiện bằng các từ bập bẹ. Sau 6 tháng, ba mẹ có thể nhận thấy con nói được một từ. Chủ yếu là nguyên âm chưa có nghĩa, và tới 9 tháng bé sẽ nói được các từ đơn có nghĩa hơn như ba, bà, đi, gà.
Độ tuổi mà bé biết nói thường giao động từ 6-18 tháng tuổi. Song không phải mọi đứa trẻ đều giống nhau trong hành trình tập nói. Có những đứa trẻ nói sõi sau khi sinh nhật 1 tuổi, nhưng cũng có những bé tới 17 tháng chưa biết nói. Đây là điều bình thường, nên ba mẹ không cần phải lo lắng.
>>> Tìm hiểu thêm: Dạy bé tô màu đúng cách để khơi dậy sự sáng tạo
Cách dạy bé tập nói theo từng giai đoạn
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ phụ thuộc vào từng giai đoạn và độ tuổi. Do vậy, bạn cần có cách dạy con tập nói phù hợp để con có thể dễ làm theo mà không quá sức.
Dưới đây là phương pháp dạy bé tập nói theo các giai đoạn:
1. Từ sơ sinh đến 6 tháng tuổi
Thật đáng ngạc nhiên vì trẻ 0-6 tháng tuổi có khả năng phân biệt được giọng nói và ghi nhớ các giọng quen thuộc với các vần điệu của một số bài hát. Bé biết lắng nghe giọng nói của ông bà, ba mẹ. Đồng thời bé đáp lại bằng các âm thanh thủ thỉ, reo cười hoặc cố gắng tạo ra các từ như người lớn nói với bé.
Do vậy, giai đoạn này, bạn nên:
• Thường xuyên ôm con, nhìn vào mắt bé và nói chuyện cùng con (đừng quên mỉm cười).
• Hát cho bé nghe các bài hát vui nhộn.
• Trò chuyện với con khi bạn làm việc, như khi thay tã, cho bé uống sữa, tắm, mặc đồ… Cố gắng nói với con bằng giọng đặc biệt hoặc vui tươi, ngộ nghĩnh để bé hứng thú.
• Hưởng ứng và lặp lại những âm thanh mà bé đang cố gắng tạo ra.
2. Cách dạy bé tập nói từ 6 đến 9 tháng
Giai đoạn này, khả năng ngôn ngữ của bé đã có sự phát triển vượt bậc. Con có thể mỉm cười khi nghe thấy giọng nói vui vẻ và buồn rầu, khóc khi bị ai đó quát mắng.
Dạy bé tập nói giai đoạn này theo cách sau:
• Gọi tên và chỉ vào những thứ mà bé nhìn thấy. Ví dụ: “Một con mèo kìa con”. Điều này giúp bé học từ và theo thời gian con biết bắt chước. Nếu khả năng ngôn ngữ của bé khá tốt, bạn có thể thêm một vài chi tiết miêu tả: “Nhìn kìa, con mèo đen đằng kia thật đẹp”.
• Cùng con xem sách, chỉ cho bé về những hình ảnh ngộ nghĩnh hoặc miêu tả hoạt động xảy ra với các nhân vật.
>>> Tìm hiểu thêm: 13 cách dạy trẻ kỹ năng chào hỏi lễ phép
3. Cách dạy bé tập nói từ 9 đến 12 tháng
Nhìn chung, em bé 9 tháng tuổi có khả năng hiểu những từ đơn giản. Chẳng hạn như nếu ai hỏi: “Mẹ đâu rồi?”, bé sẽ nhìn xung quanh để tìm kiếm mẹ. Hoặc nếu bạn nói với con: “Không, không” (khi con đang muốn làm một việc gì đó), bé sẽ dừng lại.
Giai đoạn này, bạn nên:
• Cùng bé chơi các trò chơi như “ú òa”, tìm đồ vật, gọi tên đồ vật… để tăng sự chú ý và lắng nghe của bé.
• Thường xuyên đặt câu hỏi để kích thích não bộ bé hoạt động, phát triển khả năng ngôn ngữ.
• Dạy bé tên của con, của các thành viên trong gia đình.
4. Cách dạy bé tập nói từ 12 đến 15 tháng
Trẻ giai đoạn này, con bắt đầu biết sử dụng đa dạng từ ngữ. Con có thể nói được 2 từ đơn giản khá tốt như “đi chơi”, “măm măm”, “bai bai”… Bé cũng hiểu được phần lớn những gì người lớn nói với con.
Lúc này, cách dạy bé tập nói cụ thể là:
• Thường xuyên nói về những thứ mà bạn đang sử dụng cho bé hiểu. Ví dụ như: “Đây là một cái cốc”, “búp bê”, “nước trái cây”…
• Tăng vốn từ vựng của bé bằng cách cho con lựa chọn, ví dụ như hỏi bé: “Con muốn ăn táo hay chuối?”, “Con thích đôi tất màu xanh hay màu đỏ?”.
• Thường xuyên mở rộng vốn từ bằng cách nói câu dài, sử dụng thêm tính từ miêu tả: “Đằng kia có một con chó to quá. Nhìn kìa, nó đang vẫy đuôi với con đấy”.
• Nếu bé đang nói sai một từ nào đó, bạn hãy nói lại từ đó cho đúng để bé học.
• Cùng bé nghe các bài hát có giai điệu vui nhộn, hát lại hoặc bắt chước các hành động ngộ nghĩnh để con ghi nhớ từ.
• Đặt câu hỏi về những bức tranh trong sách và cho bé thời gian gọi tên.
5. Cách dạy bé tập nói từ 15 đến 18 tháng
Khi được 15 tháng, bé sử dụng được nhiều từ ngữ phức tạp hơn để giao tiếp. Người lớn cần tiếp tục dạy con luyện nói.
Lúc này, ba mẹ cần:
• Trò chuyện thường xuyên với bé về những gì con thấy, về việc bạn làm, những thứ bé ăn, đồ con mặc…
• Yêu cầu con làm một số việc đơn giản như: “Đưa cho mẹ cuốn sách!”, “Con tìm quả bóng cho mẹ nhé”… Một khi bé đưa đúng các đồ vật, hãy khen con và thể hiện sự vui vẻ, hào hứng.
• Dạy bé về hình dạng, màu sắc và các từ chỉ bộ phận cơ thể.
• Tập cho con ngôn ngữ kèm theo cử chỉ. Ví dụ khi nói “bai bai”, hãy dạy bé vẫy tay; khi bạn nói với con “không, không”, hãy lắc đầu.
>>> Xem thêm: 9 cách dạy bé nhận biết các con vật
6. Cách dạy bé tập nói từ 18 tháng đến 2 tuổi
Lúc này các bé đã biết làm theo chỉ dẫn cũng như bắt đầu ghép các từ lại với nhau, chẳng hạn như “uống sữa”, “uống nước trái cây”, “đi chơi”.
Ba mẹ có thể tăng khả năng giao tiếp cho con bằng cách:
• Giao cho bé nhiệm vụ như đặt cốc lên bàn, tự mang giày, cất đồ chơi, cho bát vào bồn rửa, trồng cây. Mỗi khi bé thực hiện nhiệm vụ, đừng quên nhắc con biết con đang làm gì để bé hiểu và ghi nhớ.
• Nói chuyện với bé thường xuyên và cũng khuyến khích bé nói chuyện với các bạn hoặc các thành viên trong gia đình.
• Chơi giả vờ với con như giả vờ nói chuyện điện thoại, cho búp bê ăn…
• Dạy bé các bài hát đơn giản, ngắn.
7. Từ 2 đến 3 tuổi
Đây là giai đoạn mà kỹ năng ngôn ngữ của con phát triển vượt bậc. Bé biết xâu chuỗi nhiều từ lại với nhau để tạo thành câu đơn giản và trả lời câu hỏi khá thuần thục.
Cách dạy bé tập nói giai đoạn này là:
• Dạy bé họ và tên đầy đủ của mình.
• Hỏi về số lượng, màu sắc, kích thước và hình dạng của đồ vật quen thuộc (đồ chơi, đồ dùng gia đình).
• Tăng cường các câu hỏi mở, hạn chế các câu hỏi chỉ có câu trả lời “có” hoặc “không” để giúp bé phát triển ý tưởng riêng của mình.
• Đặt các câu hỏi nhỏ để con kể về ngày ở trường, hoặc yêu cầu bé nói lại các chi tiết liên quan tới câu chuyện mà bạn đã đọc cho bé nghe. Qua đây giúp bé tăng kỹ năng ngôn ngữ.
• Thường xuyên cho con chơi cùng nhóm bạn để tăng khả năng giao tiếp.
• Chơi nhiều trò giả vờ hơn với con. Đóng diễn các câu chuyện và nhập vai tạo ra nhiều cơ hội phong phú để bé sử dụng và học ngôn ngữ.
Phương pháp dạy bé tập nói hiệu quả
Trong những năm đầu đời của con, kỹ năng ngôn ngữ phát triển vượt bậc. Mặc dù người lớn không thể can thiệp vào sự phát triển tự nhiên của trẻ, song bạn có thể hỗ trợ bé để con biết nói sớm và lưu loát hơn.
Dưới đây là cách dạy bé tập nói đơn giản, dễ thực hiện:
1. Dạy bé bắt chước tiếng kêu của các con vật
Phần lớn mọi em bé đều thấy hào hứng với việc bắt chước âm thanh của các con vật. Do vậy, dạy bé tập nói bằng hình thức này làm cho bé cảm thấy thích thú. Hơn nữa, âm thanh của loài vật khá đơn giản, bé dễ phát âm.
Tùy vào độ tuổi và khả năng của con mà bạn lựa chọn kiểu âm thanh phù hợp. Đầu tiên, ba mẹ cho bé nghe 3-4 lần âm thanh của con vật, sau đó bắt chước tiếng kêu (có thể kèm theo một số động tác miêu tả) và hướng dẫn dạy bé phát âm lại.
Ví dụ:
• Chó sủa: “gâu gâu gâu”
• Mèo kêu: “meo, meo, meo”
• Vịt kêu: “cạp cạp cạp”
• Gà trống gáy: “Ò ó o”
>>> Có thể bạn quan: Top 20 truyện tiếng Anh cho bé hay và ý nghĩa nhất
2. Dạy bé tập nói từ đơn giản
Khi mới bắt đầu dạy con tập nói, bạn nên ưu tiên những từ có cấu trúc đơn giản, tốt hơn hết đó là các thanh ngang hoặc thanh huyền để bé dễ phát âm. Chẳng hạn như: ba, bà, ăn, đi, chơi, nhà, gà, nằm, no…
Đây chính là cách dạy bé tập nói nhanh mà bạn nên lặp lại thường xuyên, hàng ngày với con. Sau khi bé đã có thể phát âm tốt hơn, mẹ tăng vốn từ lên để dạy con. Có thể thời gian đầu bé phát âm còn sai hoặc ngọng nghịu, thế nhưng hãy kiên nhẫn cho bé tập luyện.
3. Làm mẫu cho bé bắt chước
Theo tâm lý học, bắt chước chính là hành vi sao chép từ việc nhìn thấy, nghe thấy. Dù có chủ đích hay không có chủ đích thì hành động bắt chước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tập nói của trẻ nhỏ.
Ngay từ 4-7 tháng, bé đã có thể bắt chước các âm thanh ngắn như “a”, “ư”…
Lớn lên một chút, con biết nói các từ đơn giản như “măm măm”, “đi đi”. Khả năng bắt chước của bé tốt hơn nhiều so với chúng ta tưởng, vì thế đừng quên làm mẫu cho bé để con tập nói theo.
Tùy vào độ tuổi và khả năng của bé mà ba mẹ lựa chọn các từ hoặc câu mẫu cho phù hợp. Thế nhưng, cần lưu ý rằng khi làm mẫu cho con tập nói, bạn không được nói theo giọng ngọng nghịu của con. Hãy nói đúng chuẩn để con bắt chước theo.
4. Đọc sách cho bé nghe là cách dạy bé tập nói
Đừng để hoạt động đọc sách chỉ là thủ tục trước giờ đi ngủ. Thay vào đó, hãy tận dụng thời gian rảnh trong ngày để đọc sách cho con nghe. Trong khi đọc, đừng quên dạy bé tập nói bằng cách tương tác với con:
• Nhìn kìa con, chú mèo này thật dễ thương. Mèo kêu như thế nào nhỉ?
• Con hãy nhìn cậu bé đó đi. Cậu ấy trông vui hay buồn nhỉ?
Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến nghị các bậc cha mẹ nên đọc to cho con mình nghe ngay từ khi còn nhỏ. Trong một nghiên cứu năm 2017, AAP đã phát hiện ra rằng những đứa trẻ được tiếp xúc với việc đọc từ khi còn nhỏ có tỷ lệ biết đọc, biết viết cao và có khả năng thích nghi tốt khi đi học.
5. Cho bé chơi cùng bạn
Một trong những phương pháp dạy bé tập nói đơn giản là cho con tham gia chơi cùng các bạn đồng trang lứa. Ngay cả khi nhóm bạn của con chưa biết nói nhiều thì việc chơi cùng nhau cũng giúp tăng tương tác, cho con cơ hội lắng nghe và mở rộng vốn từ.
>>> Tìm hiểu thêm: Tổng hợp 300+ từ vựng tiếng Anh cho bé theo từng chủ đề
6. Thường xuyên mở rộng từ ngữ cho bé
Thông thường, bắt đầu từ 18 tháng, bé đã có thể sử dụng được cụm 2 từ để giao tiếp, chẳng hạn như: “quả bóng“, “uống nước“, “uống sữa”, “cầu trượt“… Đó chính là cách nói cộc lốc, vì bé chưa đủ khả năng ngôn ngữ để có thể nói câu dài hơn.
Việc mà người lớn cần làm để dạy bé tập nói là mở rộng thêm vốn từ và hoàn thiện hơn lời nói của con:
• Con muốn quả bóng đó à?
• Con muốn uống sữa/uống nước phải không?
• Con thích đi chơi cầu trượt với chị à?
Đây là cách dạy bé tập nói hiệu quả. Dần dần, bé sẽ học được cách xâu chuỗi các từ lại với nhau và nói được cụm từ hoặc câu hoàn chỉnh.
7. Dạy trẻ hát
Trẻ em thích âm nhạc, ca hát hoặc các bài đồng dao vui nhộn. Đây là một cách dạy con tập nói hiệu quả mà bạn nên thử.
Hãy dạy bé một số bài hát đơn giản, đặc biệt là những bài có vần điệu như: Một con vịt, Đếm sao, Cả nhà thương nhau, Gà trống mèo con và cún con, Old MacDonald Had a Farm…
Khi sử dụng phương pháp này, bạn cần lưu ý không cho bé sử dụng các thiết bị điện tử như tivi, điện thoại, iPad… Tốt hơn hết dùng radio để bật nhạc hoặc bài hát cho bé nghe.
Trên đây là cách dạy bé tập nói theo từng giai đoạn cũng như các phương pháp cụ thể. Hy vọng rằng bài viết của ILA giúp ba mẹ dễ dàng trong việc dạy con học nói. Hãy biến hành trình này của con thành những khoảnh khắc thú vị và đáng yêu ba mẹ nhé!
>>> Tìm hiểu thêm: 5 phương pháp dạy bé đánh vần nhớ lâu cấp tốc
