Cờ vua là một bộ môn trí tuệ vô cùng hấp dẫn. Nhiều phụ huynh muốn dạy chơi cờ vua cho trẻ em nhưng lại không biết bắt đầu từ đâu. Thật ra, dạy bé chơi cờ vua không hề khó, bạn hãy tham khảo những gợi ý từ ILA nhé.
Vì sao nên dạy chơi cờ vua cho trẻ em?
Dạy bé chơi cờ vua là một trong những trải nghiệm vừa thú vị vừa bổ ích mà ba mẹ có thể chia sẻ cùng con. Cờ vua không chỉ đơn thuần là trò chơi di chuyển các quân cờ trên bàn, mà còn mở ra một thế giới rèn luyện tư duy, sáng tạo và tính kỷ luật cho trẻ nhỏ.
Thông qua việc chơi cờ, trẻ học cách suy nghĩ trước khi hành động, biết phân tích tình huống và đưa ra quyết định dựa trên logic thay vì cảm tính. Không chỉ vậy, cờ vua còn giúp bé kiên nhẫn hơn, bớt hấp tấp, và học được cách bình tĩnh giải quyết vấn đề. Những bài học nho nhỏ trên bàn cờ sẽ theo con ra ngoài cuộc sống, giúp con thêm tự tin và vững vàng mỗi ngày.
Dù bé chưa biết gì về cờ vua hay đã bắt đầu tò mò với bộ môn này, những hướng dẫn sau đây sẽ giúp ba mẹ đồng hành cùng con một cách vui vẻ, dễ hiểu và hiệu quả.
>>> Tìm hiểu thêm: Trường cấp 1 song ngữ nào phù hợp với con bạn?
Dạy chơi cờ vua cho trẻ em nên bắt đầu từ đâu?
Trước khi ba mẹ dạy con luật chơi hay chiến thuật, điều quan trọng nhất là khơi dậy sự hứng thú của bé với cờ vua. Hãy bắt đầu bằng cách giới thiệu bàn cờ và các quân cờ một cách sinh động, dễ hiểu. Ví dụ, ba mẹ có thể kể rằng con mã là một chú ngựa dũng cảm biết nhảy qua tường, xe là tòa lâu đài đang bảo vệ vương quốc, hay tốt là những chiến binh tí hon đang trên hành trình trở thành hoàng hậu. Khi cờ vua trở thành một câu chuyện kỳ thú, trẻ sẽ bị cuốn vào thế giới ấy một cách tự nhiên.
Ba mẹ có thể kể thêm vài câu chuyện thú vị xung quanh cờ vua. Ít ai biết rằng cờ vua có tuổi đời hơn 1.500 năm và bắt nguồn từ Ấn Độ với tên gọi Chaturanga. Nhiều nhân vật nổi tiếng như Benjamin Franklin hay Napoleon cũng là những người rất mê chơi cờ. Nếu con thấy mấy cái tên này hơi xa lạ hoặc “không vui tí nào”, ba mẹ cứ tự do thay bằng nhân vật con yêu thích – Spiderman hay Elsa chẳng hạn. Miễn sao bé cảm thấy cờ vua thú vị, thì cách nào cũng đúng.
Đừng quên chia sẻ những lợi ích tuyệt vời của việc chơi cờ: giúp tăng trí nhớ, rèn kỹ năng giải quyết vấn đề, nuôi dưỡng sự sáng tạo và đặc biệt là dạy con tính kiên nhẫn. Đây đều là những kỹ năng quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện và tự tin hơn mỗi ngày.
>>> Tìm hiểu thêm: Trải nghiệm mùa hè ý nghĩa: Bật mí 5 ý tưởng hữu ích cho ba mẹ!
Cách chơi cờ vua cho người mới bắt đầu
1. Cách sắp xếp bàn cờ vua
Trước khi bắt đầu chơi, bé cần làm quen với “sân chơi” đặc biệt của cờ vua – đó chính là bàn cờ. Bàn cờ có hình vuông, gồm 64 ô được sắp xếp thành lưới 8 hàng và 8 cột, xen kẽ giữa các ô màu sáng và tối (thường là trắng và đen).
Khi sắp xếp bàn cờ, ba mẹ nhớ hướng dẫn bé một mẹo đơn giản: góc dưới bên phải của bàn cờ luôn là ô trắng. Đây là cách để đảm bảo bàn được đặt đúng chiều.
Mỗi người chơi sẽ “chỉ huy” một đội quân gồm 16 quân cờ, bao gồm:
• 1 vua
• 1 hậu
• 2 xe
• 2 mã (ngựa)
• 2 tượng
• 8 tốt
Các quân được xếp thành hai hàng. Hàng sau là nơi ở của vua, hậu, xe, mã và tượng. Hàng trước là hàng của các chú tốt – những chiến binh nhỏ bé nhưng đầy tiềm năng. Quân trắng luôn đi trước khi bắt đầu ván đấu.
Vậy là chỉ với một chút hướng dẫn nhẹ nhàng, bé đã có thể làm quen với bàn cờ và sẵn sàng cho những trận cờ đầu tiên rồi.
2. Dạy chơi cờ vua cho trẻ em cách di chuyển quân cờ
Hãy cùng xem từng quân cờ sẽ di chuyển như thế nào.
a. Quân tốt (Pawn)
Chú lính nhỏ này đi thẳng một ô mỗi lần, nhưng lại chỉ bắt quân theo đường chéo. Ở nước đi đầu tiên, bé có thể đi liền hai ô với quân tốt. Điều đặc biệt nhất là: khi tốt đi đến cuối bàn cờ, nó có thể “biến hình” thành bất kỳ quân nào, thường là hậu – một bước ngoặt cực kỳ hấp dẫn trong ván cờ.
b. Quân xe (Rook)
Giống như một pháo đài di động, xe có thể đi ngang hoặc dọc bao nhiêu ô tùy thích. Quân xe rất mạnh khi di chuyển trên các hàng hoặc cột trống, giúp kiểm soát “địa bàn” rất tốt.
c. Quân mã (Knight)
Chú ngựa dũng cảm này có cách đi rất đặc biệt – hình chữ L: hai ô theo một hướng rồi thêm một ô vuông góc. Đặc biệt, mã có thể nhảy qua các quân cờ khác, điều mà không quân nào làm được.
d. Quân tượng (Bishop)
Tượng chỉ đi chéo, nhưng có thể đi xa bao nhiêu tùy ý, miễn là không bị cản. Mỗi bên cờ sẽ có 2 quân tượng đen và trắng.
e. Quân hậu (Queen)
Đây là “nữ tướng” mạnh mẽ nhất trên bàn cờ. Hậu có thể di chuyển theo hàng, cột hoặc đường chéo, bao nhiêu ô cũng được. Với khả năng đa năng, hậu đóng vai trò then chốt trong rất nhiều chiến lược.
f. Quân vua (King)
Dù chỉ đi được một ô mỗi lần, nhưng vua lại là trái tim của ván cờ. Mục tiêu của trò chơi là bảo vệ vua của mình và tìm cách “chiếu bí” vua của đối phương. Vì vậy, tuy di chuyển chậm, nhưng vua là quân quan trọng nhất.
3. Dạy chơi cờ vua cho trẻ em những nước đi đặc biệt
Ngoài các bước đi cơ bản, cờ vua còn có một số nước đi đặc biệt, có thể đảo ngược thế cờ:
a. Nhập thành (Castling)
Đây là nước đi “song kiếm hợp bích” giữa vua và xe. Vua đi hai ô về phía xe, và xe sẽ đi về đứng cạnh vua. Nước đi này vừa giúp bảo vệ vua, vừa kết nối hai xe để cùng hỗ trợ nhau tốt hơn.
b. Bắt tốt qua đường (En Passant)
Nếu quân tốt của đối thủ đi hai bước từ ô xuất phát và dừng lại ngay bên cạnh tốt của mình, thì bé có thể bắt quân tốt đó như thể nó chỉ đi một bước. Đây là nước đi hiếm gặp và bất ngờ.
c. Phong cấp (Pawn Promotion)
Khi quân tốt đi được đến cuối bàn cờ bên kia, bé có thể phong cấp thành bất kỳ quân nào (trừ vua), và thường sẽ chọn hậu – quân mạnh nhất trên bàn cờ. Vậy là từ một “tốt thí”, quân bé nhỏ này có thể trở thành trụ cột trên bàn cờ.
4. Một ván cờ vua kết thúc như thế nào?
Mục tiêu cuối cùng trong cờ vua là chiếu bí vua của đối phương – tức là khiến vua bị tấn công (gọi là “chiếu”) mà không còn nước nào để đi. Khi điều đó xảy ra, ván cờ kết thúc và người thực hiện nước chiếu bí là người chiến thắng.
Ngoài ra, một ván cờ còn có thể kết thúc với kết quả hòa, chẳng hạn như thế bí (stalemate) – khi đến lượt đi nhưng không ai có thể đi quân hợp lệ, dù không ai đang bị chiếu. Điều này làm cho cờ vua không chỉ là trò chơi thắng – thua, mà còn là cuộc đấu trí đầy hấp dẫn.
>>> Tìm hiểu thêm: 6 cách giảm áp lực học tập mà con vẫn tiến bộ đều đều
Mẹo dạy chơi cờ vua cho trẻ em hiệu quả
Hướng dẫn trẻ chơi cờ vua không cần phải phức tạp hay áp lực. Với một vài chiến lược đơn giản và sáng tạo dưới đây, việc học cờ sẽ trở nên cực kỳ thú vị cho các bé:
1. Bắt đầu với luật chơi đơn giản
Trẻ nhỏ dễ bị choáng ngợp khi bạn cung cấp quá nhiều thông tin. Vì vậy, bạn hãy chia nhỏ bài học thành các trò chơi mini. Ví dụ, bạn có thể chỉ dạy cách di chuyển và ăn quân của quân tốt trước khi giới thiệu các quân phức tạp như mã hay tượng. Cách học từng bước này giúp trẻ làm quen dễ dàng và tự tin hơn sau mỗi lần chơi.
2. Dạy cách chơi cờ vua cho người mới bắt đầu với trò chơi vui nhộn
Thay vì để trẻ chơi ván cờ dài, bạn hãy tạo ra những thử thách nhỏ như: “bắt được xe” hay “bảo vệ quân tốt”. Những mục tiêu ngắn giúp bé tập trung, cảm thấy dễ dàng hơn và hứng thú tiếp tục học.
3. Khuyến khích giải đố để bé phát triển tư duy
Cờ vua không chỉ là chơi, mà còn là giải quyết vấn đề. Hãy cho bé những bài toán cờ đơn giản như “giải cứu vua” hay “giăng bẫy hậu”. Khi con giải được, bạn tăng độ khó lên. Trò chơi giải đố này giúp trẻ sáng tạo và học cách suy nghĩ nhiều bước.
4. Động viên và khích lệ
Trong quá trình học, trẻ rất cần được khích lệ. Hãy cổ vũ khi bé đi được nước cờ đúng, bắt được quân, hay lần đầu tiên nhập thành thành công. Thua cũng là bài học. Bạn hãy nhẹ nhàng hướng dẫn lại và giúp bé rút kinh nghiệm. Sự kiên nhẫn và khích lệ là chìa khóa nuôi dưỡng niềm đam mê cờ vua của trẻ.
5. Luyện tập và chơi thường xuyên
Khuyến khích con bạn chơi cờ cùng người thân, bạn bè hoặc đối thủ online. Càng chơi nhiều, trẻ sẽ càng nắm vững những bài học và chiến thuật đã học được một cách tự nhiên.
Khi bạn đã biến cờ vua thành một trò chơi thú vị mà trẻ háo hức chờ đón, bạn đã hoàn thành phần khó nhất rồi. Trẻ em vốn rất tò mò và thường sẽ chủ động tìm hiểu những gì con yêu thích. Hãy tạo điều kiện cho con học hỏi thêm bằng cách cung cấp các tài liệu phù hợp với trình độ hiện tại của bé như: sách dạy chiến thuật đơn giản, sách giải đố, học online…. Những tài nguyên hấp dẫn này sẽ giúp con tự học một cách vui vẻ và hiệu quả.
Sau đây là một số kênh dạy chơi cờ vua cho trẻ em online mà ba mẹ có thể tham khảo: Kids Academy, Chesskid.com, Chess.com, GothamChess…
6. Dạy trẻ về tinh thần thể thao trong cờ vua
Cờ vua không chỉ là trò chơi của những nước đi thông minh mà còn là sân chơi của sự tôn trọng và tinh thần thể thao. Hãy dạy bé hiểu rằng việc cư xử đúng mực quan trọng không kém gì chiến thắng. Một số nguyên tắc cơ bản cần ghi nhớ:
• Bắt tay trước và sau trận đấu: Đây là cách thể hiện sự tôn trọng với đối thủ và tinh thần thể thao.
• Cư xử đúng mực: Dù thắng hay thua, trẻ nên giữ thái độ lịch sự, không chế giễu hay thể hiện thái độ tiêu cực.
• Học từ thất bại: Mỗi trận thua là một cơ hội để rèn luyện, nhìn lại chiến thuật và cải thiện kỹ năng.
Khi bạn đã nắm được cách dạy chơi cờ vua cho trẻ em, hãy bắt đầu áp dụng ngay từ hôm nay. Cờ vua không chỉ là trò chơi trí tuệ mà còn là công cụ tuyệt vời giúp bé rèn luyện tư duy logic, sự kiên nhẫn và khả năng tập trung. Chúc bạn thành công!
>>> Tìm hiểu thêm: 7 cách học bảng cửu chương nhanh nhất, bé nào cũng thuộc
