Đôi khi, việc tìm ra một phương pháp học tiếng Anh đều gây khó khăn cho cả ba mẹ và con. Trong bài viết dưới đây, ILA sẽ gợi ý phương pháp tiếng Anh phonics – phương pháp dạy học tiếng Anh cho bé phổ biến và được đánh giá hiệu quả ở hầu hết các nước trên thế giới. Vậy phonics là gì? Bài viết dưới đây hướng dẫn chi tiết và đơn giản giúp bạn hiểu được phonics là gì một cách dễ dàng, từ đấy giúp bé học tiếng Anh hiệu quả hơn.
Phonics là gì?
Phương pháp phonics hay còn được gọi là phương pháp ngữ âm tiếng Anh. Vậy ngữ âm là gì? Ngữ âm là một khái niệm trong ngôn ngữ học, chỉ cách các cơ quan nói như lưỡi, môi, họng, dây thanh quản sắp xếp và tạo ra các âm thanh khác nhau. Nói một cách đơn giản chính là ghép vần để đọc các từ tiếng Anh.
Khi biết các quy tắc cơ bản của phonics, bé có thể dễ dàng nhìn chữ và giải mã cách đọc. Phương pháp này là nền tảng của việc học đọc và viết tiếng Anh, với ưu điểm nhận biết mặt chữ cái tiếng Anh như nguyên âm, phụ âm và các âm đơn lẻ của từng chữ cái. Nó cũng giúp nhận biết âm của các tổ hợp chữ cái khi được kết hợp và nối âm từng chữ cái tiếng Anh để đọc thành từ hoàn chỉnh.
>>> Tìm hiểu thêm: Lộ trình học tiếng Anh cho trẻ từ mầm non tới tiểu học
Tại sao bé nên học tiếng Anh phonics (phương pháp ngữ âm)?
Thông tin trên đã giúp bạn biết phonics là gì. Học tiếng Anh theo phương pháp phonics mang lại nhiều lợi ích quan trọng. Phương pháp này giúp xây dựng nền tảng cho kỹ năng đọc và viết bằng cách làm cho bé hiểu mối quan hệ giữa chữ cái và âm thanh.
Học phonics còn giúp bé phát âm chính xác, hỗ trợ việc đọc từ mới, tăng cường kỹ năng viết, và phát triển tư duy phân tích. Ngoài ra, nó còn khuyến khích kỹ năng tự đọc, giúp bé tự tin hơn khi tiếp cận tiếng Anh. Phương pháp này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển ngôn ngữ và kỹ năng học tiếng Anh cho bé từ giai đoạn sớm.
>>> Tìm hiểu thêm: Tiếng Anh mầm non Jumpstart (3-6 tuổi)
Nắm bộ quy tắc đánh vần (phonics)
Phương pháp tiếng Anh Phonics có hai bộ khái niệm quan trọng, đó là phonemes – graphemes và analytic – synthetic.
1. Phonics là gì? Nắm phonemes và graphemes
Phonemes là các đơn vị âm thanh cơ bản nhất trong ngôn ngữ, còn graphemes là các ký tự chữ cái sử dụng để biểu diễn các phonemes đó.
Ví dụ: Trong từ “cat” có ba phonemes là /k/, /æ/, /t/ và ba graphemes là /c/, /a/, /t/.
Khi dạy bé về phonemes và graphemes, bạn cần:
• Thực hiện các hoạt động giúp bé nhận diện và phân biệt các âm thanh trong từng từ.
• Kết hợp giữa việc đọc và viết để bé có thể thấy rõ sự tương ứng giữa phonemes và graphemes.
• Sử dụng hình ảnh, biểu đồ và trò chơi giáo dục để minh họa mối quan hệ giữa âm thanh và chữ viết.
• Bắt đầu với các từ ngắn, thông dụng mà bé thường xuyên gặp để tạo sự quen thuộc và tự tin.
2. Nắm analytic phonics và synthetic phonics
a. Analytic phonics (phân tích ngữ âm)
Phonics là gì? Phương pháp phân tích ngữ âm tập trung vào việc dạy bé từ vựng theo thứ tự của bảng chữ cái và giúp bé nhận diện các quy tắc, mẫu âm thanh trong từ vựng hoàn chỉnh. Sau khi học được các từ hoàn chỉnh, bé mới bắt đầu phân tích các thành phần trong từ đó.
Ví dụ: Với từ “bed”, bé sẽ phân tích thành các phần âm thanh /b/, /e/, /d/. Điều này giúp bé nhận diện các mẫu âm thanh trong từ vựng hoàn chỉnh.
b. Synthetic phonics (ngữ âm tổng hợp)
Ngược lại, synthetic phonics hướng đến việc kết hợp các âm thanh từ những đơn vị nhỏ để tạo ra từ. Bé sẽ học cách sử dụng phương pháp ghép vần, phân biệt âm thanh từ các phonemes và graphemes, tăng cường khả năng đọc và viết.
Ví dụ: Bé sẽ học cách ghép nối /m/, /a/, /p/ trước và sau đó mới nối chúng lại để tạo ra từ “map”.
Như vậy, nếu bé còn nhỏ, bạn nên dạy bé các âm chữ cái trước. Đến khi bé thành thạo hơn, bạn mới giới thiệu tên chữ cái sau để bé đỡ nhầm lẫn. Bạn nên dạy bé thành thạo các âm của 26 chữ cái trước, còn bài hát ABC để học sau. Bởi vì nếu bé thuộc bài hát ABC trước, khi nhìn đến các từ, bé sẽ đọc tên từng chữ cái một mà không đọc các sound và như vậy sẽ không ghép vần được.
Ví dụ: Từ “cat”, bé sẽ đọc là /si/ /ei/ /ti/ và sẽ ko ghép được thành chữ /cat/.
Phonics là gì? Học tiếng Anh theo phương pháp phonics nên bắt đầu từ đâu?
1. Học âm đơn và âm ghép của 2 chữ cái trước
Bé nên tự khám phá cách mỗi chữ cái trong bảng chữ cái tiếng Anh phát âm độc lập như thế nào và cách chúng kết hợp để tạo ra âm thanh mới.
Bạn có thể tham khảo sách Jolly Phonics handbook. Sách này khuyến khích dạy bé các âm theo từng nhóm và thứ tự như sau:
1. a, t, s, l, p, n
2. r, c, k, e, h, m, d
3. g, o, l, u, f, b
4. ai, ee, j, oa, ie, or
5. z, w, ng, v, long oo, short oo
6. y, x, ch, sh, unvoiced th, voiced th
7. qu, ou, ar, oi, ue, er
2. Bắt đầu nối âm: cách nối âm
Khi đã thuộc hết các âm, bé có thể nhìn chữ để phát âm từ và nối âm. Dưới đây là một số bước dạy bé cách học nối âm:
• Bước 1: Làm các bộ thẻ cho từ an (an, can, van, ran…) hoặc at (at, cat, fat…)…
• Bước 2: Để dạy bé đọc thẻ “at”: lấy tay che chữ t đi và yêu cầu bé đọc âm /a/, sau đó che chữ a và yêu cầu bé đọc âm /t/.
• Bước 3: Khi bé đã thành thạo, thì bỏ tay ra và yêu cầu bé đọc 2 âm liền nhau /a/ /t/, đọc nhanh hơn sẽ thành âm /at/.
• Bước 4: Khi bé nhìn được thẻ “at” và đọc là âm /at/ nghĩa là bạn thành công.
3. Sau đó tách âm: Cách tách âm
Ngược lại với phương pháp nối âm, trong trường hợp bắt gặp một từ mới, bé còn có thể tách từng âm trong từ đó như cách phân tích phonemes và graphemes.
Với các bước tương tự như học nối âm, bạn hãy tách từng âm để cho bé đoán được cách đọc chính xác của từ và thậm chí là đoán cả nghĩa của từ nếu đặt trong bối cảnh của câu.
4. Luyện tập với các từ thường xuyên sử dụng (sight words)
Sight words là các từ thường xuyên được sử dụng trong tiếng Anh mà bé có thể ghi nhớ dễ dàng bằng mắt, ví dụ and, of, I, will… Theo thống kê, 300 sight words có thể tạo nên 75% số chữ mà bạn đã viết và đọc. Như vậy, học được sight words, bạn sẽ có khả năng hiểu và đọc tới 75% tiếng Anh cơ bản. Tuy nhiên, với bé, bạn cần sắp xếp lộ trình dễ hơn để bé học dần.
Một số bộ sách học Sight words được đánh giá cao mà bạn có thể cân nhắc để lựa chọn cho bé như:
• Sight Word Readers, tác giả Scholastic.
• Bob Books Sight Words, tác giả Bobby Lynn Maslen.
• First Little Readers, tác giả Deborah Schecter.
• Sight Word Tales, tác giả Nora Gaydos.
Ngoài ra, bạn có thể tạo các flashcard với sight words và thực hiện các bài kiểm tra ngắn để giúp bé nhớ từ hiệu quả.
Một số cách dạy phương pháp ngữ âm cho bé hiệu quả
1. Thông qua bài tập ngữ âm đơn giản
Bạn bắt đầu bằng cách nhấn mạnh vào sự quan trọng của bài tập ngữ âm đơn giản. Ví dụ, bé có thể tham gia vào việc ghép các hình ảnh với âm thanh tương ứng, như ghép “b” với hình bánh mì. Trong cách dạy này, bạn cần lưu ý giúp bé:
• Nghe âm của mỗi từ một cách cẩn thận.
• Nhận biết từ có ngữ âm khác biệt.
• Giải thích sự khác biệt âm thanh giữa các từ.
2. Phonics là gì? Học ngữ âm thông qua giai điệu, bài hát
Phần này tập trung vào sự linh hoạt của giai điệu và bài hát tiếng Anh cho bé trong quá trình học ngữ âm. Bé có thể học vui vẻ thông qua bài hát như “ABC Song” và thậm chí tạo ra giai điệu riêng để nhớ các âm thanh nhất định.
Bạn có thể tìm và dạy bé các bài hát như: Twinkle twinkle, Little star, If you’re happy and you know it, The wheels on the bus, Old MacDonald had a farm…
Phonics là gì? Gợi ý bài tập ngữ âm cho bé
Minimal pairs là các cặp từ có thể phân biệt nhau chỉ bằng một phần nhỏ của âm thanh, thường là một phụ âm hoặc nguyên âm. Bạn nên sử dụng các thẻ bài chứa các cặp minimal pairs giúp bé phát âm.
Dưới đây là một số bài tập minimal pairs bạn có thể luyện tập với bé:
1. /b/ và /p/:
bad (xấu) / pad (gối)
big (to) / pig (lợn)
2. /t/ và /d/:
tap (nhảy nhót) / dap (đập)
top (đỉnh) / dop (dơ)
3. /k/ và /g/:
cat (mèo) / gate (cổng)
kite (diều) / gite (nấu chín)
4. /f/ và /v/:
fan (quạt) / van (xe ô tô)
fin (vây cá) / vin (rượu vang)
5. /s/ và /z/:
sit (ngồi) / zit (nốt mụn)
sun (mặt trời) / son (con trai)
6. /ʃ/ và /ʒ/ (âm “sh” và “zh”):
ship (tàu) / sheep (con cừu)
fish (cá) / vision (tầm nhìn)
7. /θ/ và /ð/ (âm “th” nhẹ và “th” nặng):
thin (gầy) / then (sau đó)
bath (bồn tắm) / bathe (tắm)
8. /m/ và /n/:
man (người đàn ông) / ban (cấm)
mat (chiếc thảm) / nat (bị làm hỏng)
Lời kết
Cùng với sự phát triển của giáo dục, phonics trở thành phương pháp hoàn chỉnh để giúp bé làm quen nhanh hơn với tiếng Anh. Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu được phonics là gì cũng như dễ dàng áp dụng phương pháp này vào việc dạy tiếng Anh cho bé.
