Phương pháp Montessori là một hình thức giáo dục sớm, độc đáo. Phương pháp này được tích hợp thành công vào chương trình giảng dạy của nhiều trường công và tư trên thế giới. Về bản chất, Montessori nhấn mạnh việc khám phá và học tập là do trẻ dẫn dắt.
Phương pháp Montessori là gì?
Phương pháp giáo dục Montessori do tiến sĩ người Ý – Maria Montessori phát triển vào đầu những năm 1900. Đó là một phương pháp giáo dục cụ thể lấy trẻ làm trung tâm bao gồm các hoạt động do trẻ dẫn dắt (gọi là “công việc”).
Thông qua các giáo cụ trực quan, học sinh được tự do khám phá và trải nghiệm. Trong khi đó, giáo viên di chuyển từ nhóm này sang nhóm khác để hỗ trợ, hướng dẫn thay vì đứng trước lớp học giảng bài.
Lớp học Montessori được thiết kế có học sinh ở nhiều độ tuổi khác nhau và giáo viên khuyến khích tính độc lập của bé. Tiến sĩ Montessori tin rằng trẻ em học tốt hơn khi được chọn những gì để học và triết lý đó hiện diện trong các lớp học Montessori ngày nay.
Nhìn chung, một lớp học theo Montessori khác xa với lớp học truyền thống. Đây là môi trường học tập mở, tôn trọng cá tính và sự tự lập. Một số giáo viên và phụ huynh thích phương pháp này, ngược lại cũng có những người không thấy hứng thú.
>>> Tìm hiểu thêm: Cách xây dựng lộ trình học tiếng Anh cho bé từ mầm non tới tiểu học
Đặc trưng của phương pháp Montessori
Để dạy con theo phương pháp này đúng hướng, bạn phải hiểu được đặc trưng cơ bản của nó. Nhìn chung, phương pháp Montessori trong giáo dục mầm non sẽ có 7 đặc điểm cụ thể sau:
1. Lớp học bao gồm bé ở nhiều độ tuổi khác nhau
Tiến sĩ Maria Montessori nhận thấy rằng ngoài việc học từ trải nghiệm của bản thân, trẻ còn học tốt hơn từ những đứa trẻ khác. Vì vậy, bà đã xây dựng lớp học Montessori gồm nhiều học sinh ở độ tuổi khác nhau. Điều này tạo cho bé có nhiều cơ hội học tập.
Các bạn nhỏ quan sát bạn lớn làm mẫu, tham gia hoạt động học tập, tương tác với giáo viên và bạn bè, cách chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác… từ đó biết cách thực hiện.
Ngược lại, những trẻ lớn có cơ hội giúp đỡ, hướng dẫn các em bé hơn và thực hành kỹ năng lãnh đạo.
2. Phương pháp Montessori đề cao trách nhiệm và kỷ luật tự giác
Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được học cách làm việc trong khuôn khổ của lớp học và biết tự chịu trách nhiệm với việc mình làm hoặc giúp đỡ những bạn gặp khó khăn.
Mặt khác, đóng vai trò là trung tâm, nên trẻ bắt buộc phải rèn cho mình ý thức tự giác và biết điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp.
>>> Tìm hiểu thêm: 10 bí kíp dạy bé học màu sắc nhanh và hiệu quả
3. Chương trình giảng dạy theo tốc độ tiếp thu của trẻ
Không có giáo án mầm non theo phương pháp Montessori chung cho tất cả mọi học sinh. Mỗi đứa trẻ là cá thể độc lập, chúng được tự do khám phá theo tốc độ riêng của mình.
Điều này khác xa với phương pháp truyền thống. Học sinh không cần phải gồng mình lên để bắt kịp với bạn bè. Các bé có thể phát triển theo cách riêng, theo sở trường/ sở thích của con. Nhờ vào điều này mà có thể phát huy được hết khả năng của học sinh.
4. Phương pháp Montessori chú trọng vào các hoạt động
Phương pháp Montessori và STEAM luôn chú trọng xây dựng kỹ càng các hoạt động học tập. Trong chu trình làm việc của lớp học Montessori, bé có quyền được lựa chọn hoạt động phù hợp với mình. Sau đó, các bé có thời gian để hoàn thành hoạt động và trả lại kết quả khi kết thúc.
5. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn
Nếu ở phương pháp dạy học truyền thống, giáo viên là người chỉ đạo thì các giáo viên Montessori chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn, hỗ trợ học sinh và thiết kế các hoạt động học tập. Bạn sẽ không thấy các giáo viên đứng trước lớp giảng bài.
6. Cha mẹ là người hỗ trợ và tham gia vào quá trình học của con
Nuôi dạy con theo phương pháp Montessori, cha mẹ cũng đóng vai trò rất quan trọng, đóng góp cho sự thành công của bé. Phụ huynh được coi là các đối tác, có thể tham gia vào các hoạt động học tập của trẻ, quan sát và tương tác cùng con.
7. Phương pháp Montessori dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau
Trẻ em trong môi trường Montessori được học cách tôn trọng thầy cô và bạn bè. Bé hiểu rằng đây là một cộng đồng hỗ trợ lẫn nhau, cùng nhau khám phá, cùng nhau học tập. Do vậy, con được tôn trọng, bên cạnh đó cũng cần tôn trọng mọi người.
>>> Tìm hiểu thêm: 9 cách dạy bé nhận biết các con vật
Lĩnh vực cốt lõi của phương pháp Montessori cho bé 0 – 6 tuổi
Có 5 lĩnh vực học tập chính trong môi trường Montessori. Mỗi lĩnh vực giúp bé học hỏi và phát triển thông qua các trải nghiệm thực tế.
1. Thực tiễn cuộc sống
Montessori chú trọng việc dạy trẻ các lĩnh vực về thực tiễn cuộc sống. Đó là:
• Tự phục vụ và chăm sóc bản thân: rửa tay, sắp xếp đồ đạc, tự lấy đồ ăn, cất khay ăn…
• Chăm sóc môi trường: tưới cây, trồng rau, chăm hoa…
• Các bài học rèn thái độ lịch sự, nhã nhặn: giữ trật tự, chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi và tương tác vui vẻ với thầy cô/bạn bè…
Những hoạt động này xây dựng cho bé các thói quen tốt. Đây chính là nền tảng cho việc học tất cả các môn học khác cũng như cần thiết trong cuộc sống.
2. Phát triển giác quan
Các bài học để phát triển giác quan cho học sinh theo phương pháp Montessori rất độc đáo. Có một số học liệu đặc biệt do tiến sĩ Maria Montessori thiết kế.
Những giáo cụ này giúp bé phát triển khả năng phân biệt thị giác, kỹ năng vận động tinh, phối hợp tay mắt… Các bài tập giác quan giúp bé rèn luyện đồng đều 5 giác quan là:
• Thính giác: Bé cảm nhận được độ to – nhỏ của âm điệu, cảm thụ giai điệu âm nhạc…
• Thị giác: Học sinh biết phân biệt màu sắc, hình dạng, kích thước…
• Vị giác: Trẻ được nếm để biết vị ngọt, vị đắng, nhạt…
• Xúc giác: Học sinh được trực tiếp cầm nắm, quan sát, nghiên cứu để biết được độ chân thật, độ mịn, thô ráp…
• Khứu giác: Bé được hướng dẫn phân biệt mùi của cây cỏ hoa lá, mùi của thức ăn…
>>> Tìm hiểu thêm: 5 phương pháp dạy bé đánh vần nhớ lâu cấp tốc
3. Phương pháp Montessori phát triển ngôn ngữ
Các bài tập ngôn ngữ Montessori tập trung vào việc tăng cường kỹ năng nghe và hiểu từ vựng. Các giáo viên Montessori tin rằng trẻ em được sinh ra có khả năng tiếp thu ngôn ngữ mà không cần nỗ lực.
Trong lớp học Montessori, viết được giới thiệu trước khi đọc và việc học ngữ âm được chú trọng nhiều. Học sinh được học ngôn ngữ thông qua nhiều hình thức khác nhau như đọc thơ, ca hát, kể chuyện…
4. Phát triển toán học
Dạy trẻ học toán theo phương pháp Montessori được thực hiện một cách tuần tự. Lúc đầu bé được làm quen với các con số (từ 1 đến 10). Sau đó, bé được hướng dẫn để chuyển từ lĩnh vực cụ thể sang trừu tượng như các phép tính, phân số…
Các hoạt động toán học không được thực hiện theo một tốc độ cố định. Điều này cho phép mỗi học sinh được phát triển theo cách tự nhiên của mình. Bài tập toán sử dụng các giáo cụ Montessori như que số, bảng số, hạt…
5. Phương pháp Montessori phát triển lĩnh vực văn hóa
Lĩnh vực văn hóa bao gồm địa lý, lịch sử, khoa học, động vật học, thực vật học, nghệ thuật, âm nhạc.
Trong lớp học Montessori, có nhiều tài liệu để dạy học sinh về vị trí địa lý như địa cầu, bản đồ cát, bản đồ giấy… Ở lĩnh vực lịch sử, bé được biết đến các khái niệm thời gian bằng cách làm quen với lịch, các loại đồng hồ và câu chuyện lịch sử.
Học sinh cũng được quan sát các mùa, nghiên cứu thời tiết để hình thành các khái niệm về chu kỳ thời gian. Mặt khác, bé được khuyến khích trải nghiệm và khám phá thiên nhiên.
Bên cạnh đó, có rất nhiều giáo cụ và hoạt động học tập phong phú nhằm nhằm tạo hứng thú cho học sinh về lĩnh vực nghệ thuật, âm nhạc…
Lợi ích của phương pháp Montessori
Các nhà giáo dục Montessori thường dành rất nhiều lời khen ngợi cho phương pháp này. Cụ thể, lợi ích của dạy con theo phương pháp Montessori gồm có:
1. Kích thích niềm đam mê học tập
Khi trẻ được tạo không gian để học theo nhịp độ riêng và theo cách riêng của mình, các bé sẽ thích thú với việc học tập. Phương pháp giáo dục Montessori được thiết kế để giúp con phát triển niềm yêu thích học tập suốt đời và nuôi dưỡng sự tò mò về thế giới xung quanh.
2. Phương pháp Montessori xây dựng các kỹ năng xã hội cho trẻ
Sở dĩ phương pháp Montessori ở Việt Nam ngày càng được nhiều trường mầm non áp dụng vì nó giúp học sinh phát triển nhiều kỹ năng, trong đó có các kỹ năng xã hội quan trọng.
Trẻ em học theo chương trình Montessori thường tương tác tốt hơn với các bạn cùng trang lứa. Con phải học cách để kết nối, tôn trọng sự khác biệt. Mặt khác, học theo nhóm Montessori cho phép học sinh có cơ hội để học tập lẫn nhau, dạy lẫn nhau và phát triển các kỹ năng sống như hòa nhập, chấp nhận, giải quyết xung khắc…
>>> Tìm hiểu thêm: 100 mẫu câu tiếng Anh giao tiếp cho bé + 5 bí kíp học tốt nhất
3. Học tập theo tốc độ riêng
Một khi cho con theo học phương pháp giáo dục sớm Montessori, phụ huynh sẽ không cần lo lắng bé không theo kịp các bạn. Bởi vì quan điểm của các nhà giáo dục Montessori là tôn trọng sự phát triển riêng của bé. Môi trường này cho phép con làm việc, phát triển và học hỏi theo tốc độ riêng của mình.
4. Phát triển thành cá thể độc lập
Phần lớn quá trình học tập theo phương pháp này là trẻ làm chủ dưới sự hỗ trợ của giáo viên. Vì vậy, học sinh được xây dựng sự độc lập, cá tính và tin vào khả năng của chính mình.
Một số nhà giáo dục cho rằng những học sinh trải nghiệm lớp học Montessori có xu hướng có khả năng tự quản lý và suy nghĩ độc lập hơn. Lớn lên, các con có thể trở thành nhà quản lý, người lãnh đạo xuất chúng.
Nhược điểm của phương pháp Montessori
Mặc dù phương pháp học tập này có nhiều ưu điểm vượt trội, thế nhưng không phải là không có những điểm hạn chế. Dưới đây là 4 nhược điểm của phương pháp Montessori trong giáo dục mầm non:
1. Chi phí cao
Các trường Montessori phải mua rất nhiều tài liệu và giáo cụ học tập. Mặt khác, cũng cần các chuyên gia đào tạo lâu dài và chuyên sâu về cách sử dụng học liệu sao cho hiệu quả.
Đó là lý do tại sao hầu hết các chương trình Montessori được thực hiện đúng chuẩn đều tốn kém, dẫn tới học phí học cao. Do vậy, không phải ai cũng đủ điều kiện để cho con theo học lớp học Montessori trong suốt những năm mẫu giáo.
2. Không phù hợp với tất cả mọi đứa trẻ
Sở dĩ nhiều người cho con học phương pháp truyền thống hoặc các cách học khác là vì không phải mọi đứa trẻ đều thích hợp với Montessori.
Nếu bé nhút nhát, khó hòa nhập, con khó có thể theo học được chương trình Montessori. Một số bé có thể “bị bỏ rơi” vì không bắt kịp tốc độ. Điều này khiến bé có thể không học được nhiều ở trường hoặc nảy sinh tâm lý tự ti.
>> Bạn có thể quan tâm: Dạy bảng màu tiếng Anh cho bé bắt đầu từ đâu?
3. Không phải giáo viên nào cũng thực hiện đúng chuẩn
Mặc dù đóng vai trò là người hỗ trợ, hướng dẫn và định hướng cho học sinh, thế nhưng một số giáo viên Montessori hiểu sai đặc trưng của phương pháp, để trẻ tự do làm bất cứ những gì chúng muốn. Ngoài ra, cũng có một số giáo viên chưa được đào tạo bài bản theo phương pháp này.
Tất cả những điều này có thể tạo ra lỗ hổng trong giáo dục. Khiến cho một số trường mầm non không thực sự hiệu quả trong việc áp dụng phương pháp giảng dạy Montessori.
4. Độc lập mọi lúc không phải là điều tốt
Dạy học theo phương pháp Montessori đề cao sự độc lập và tự chủ trong công việc. Thế nhưng lớn lên con có thể trở thành một người quá cứng nhắc hoặc quá đề cao bản thân. Đây không phải là điều tốt.
Tính cách này khiến con khó hòa nhập và khó kết nối với mọi người trong môi trường làm việc. Hơn nữa, chúng có thể sẽ thấy mình hơn người khác, hình thành thái độ tự cao.
Trên đây là những điều cần biết về phương pháp Montessori. Nếu bạn muốn cho con theo học phương pháp này, hãy tìm hiểu để đồng hành cùng bé trong quá trình học tập!
