Rối loạn ngôn ngữ là một vấn đề thường gặp ở trẻ nhỏ và ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng giao tiếp. Đối với các bậc cha mẹ, việc dạy trẻ bị như vậy thường gặp nhiều khó khăn. Nhưng nếu biết áp dụng một số cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ, bạn có thể giúp con phát triển theo đúng lứa tuổi.
Rối loạn ngôn ngữ là gì?
Trước khi tìm hiểu các cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ, phụ huynh hãy cùng ILA khám phá tình trạng này là gì nhé!
Rối loạn ngôn ngữ có nghĩa là gặp khó khăn trong việc diễn đạt ý muốn nói và hiểu những gì người khác nói. Theo Trung tâm Y tế Đại học Mississippi (Mỹ), tình trạng này thường xảy ra với bé dưới 3 tuổi. Đến 4 tuổi, khả năng ngôn ngữ của các bé nhìn chung đã ổn định.
Có 2 loại rối loạn ngôn ngữ:
• Rối loạn ngôn ngữ tiếp nhận: Gặp khó khăn trong việc hiểu người khác nói, tỏ ra kém chú ý tới lời nói của người khác hoặc không có phản hồi lại.
• Rối loạn ngôn ngữ diễn đạt: Bé gặp khó khăn khi dùng từ nói chuyện với người khác hoặc không biết cách bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc của chính mình.
>>> Tìm hiểu thêm: 100 mẫu câu tiếng Anh giao tiếp cho bé + 5 bí kíp học tốt nhất
Biểu hiện trẻ bị rối loạn ngôn ngữ
Dấu hiệu và cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ như thế nào là điều mà nhiều bậc cha mẹ quan tâm. Có nhiều biểu hiện cho thấy một đứa trẻ có thể mắc hội chứng này. Để nhận biết và hỗ trợ con phát triển các kỹ năng ngôn ngữ một cách hiệu quả, ba mẹ hãy chú ý đến những dấu hiệu sau:
1. Trẻ không phản ứng khi nghe thấy âm thanh
Bé bị rối loạn ngôn ngữ thường không tiếp nhận, không phản ứng lại với âm thanh xung quanh mình. Ví dụ, khi bạn gọi tên con, thường bé không quan tâm hoặc không nghe thấy.
2. Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ thường giao tiếp gặp khó khăn
Một khi mắc chứng rối loạn ngôn ngữ, con thường gặp khó khăn trong việc diễn đạt ý kiến của mình hoặc không thể sử dụng từ ngữ phù hợp với lứa tuổi. Con cũng không biết mô tả hoặc diễn đạt ý muốn của mình cho người khác hiểu.
3. Thiếu kỹ năng ngôn ngữ
Trẻ em có khả năng ngôn ngữ yếu thường không sử dụng từ loại, ngữ pháp hay câu một cách chính xác. Con có thể thường xuyên lặp lại từ hoặc câu, cũng như không biết sử dụng những từ ngữ phù hợp với ngữ cảnh.
>>> Tìm hiểu thêm: Cách học 100 từ vựng tiếng Anh mỗi ngày hiệu quả
4. Phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với trẻ cùng lứa tuổi
Trẻ bị rối loạn ngôn ngữ thường có sự phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với bạn bè cùng trang lứa. Con có vốn từ vựng ít, khả năng nói thành câu hạn chế, nói các từ không đúng thứ tự, sử dụng một số từ hoặc câu vô nghĩa…
Nguyên nhân gây rối loạn ngôn ngữ
Hầu hết trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên ngay từ khi mới sinh ra. Thế nhưng, theo một số thống kê, cứ 20 bé thì có 1 bé có biểu hiện rối loạn ngôn ngữ.
Vì sao có tình trạng này và cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ ra sao? Theo các chuyên gia, nguyên nhân của chứng này là không rõ. Di truyền và dinh dưỡng có thể đóng một vai trò nào đó nhưng điều này vẫn chưa được chứng minh.
Người ta cho rằng rối loạn ngôn ngữ trẻ em thường liên quan đến một số vấn đề về sức khỏe như:
• Bé bị mắc chứng rối loạn não, chẳng hạn như tự kỷ
• Gặp các chấn thương não, bại não, có khối u ở não
• Bé bị hội chứng down, sinh non
• Mẹ mang thai nghiện rượu hoặc không bổ sung đầy đủ chất cho sự phát triển của bào thai…
>>> Tìm hiểu thêm: 22 lời bài hát tiếng Anh sôi động dễ thuộc dành cho bé yêu
Các cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ
Rối loạn ngôn ngữ là một vấn đề mà nhiều trẻ em đang phải đối mặt. Điều này gây khó khăn cho việc giao tiếp và hạn chế sự phát triển ngôn ngữ của các bé.
Nhiều bậc phụ huynh lo lắng trẻ bị rối loạn ngôn ngữ phải làm sao? Trên thực tế, việc áp dụng các phương pháp dạy hợp lý và đúng cách có thể cải thiện tình trạng này hiệu quả. ILA gửi tới ba mẹ các cách dạy trẻ rối loạn ngôn ngữ dưới đây:
1. Tìm hiểu về rối loạn ngôn ngữ và nguyên nhân gây ra
Đầu tiên bạn cần hiểu về loại rối loạn ngôn ngữ mà con đang gặp phải và những nguyên nhân gây ra nó. Điều này giúp bạn hiểu rõ về tình trạng của bé đồng thời áp dụng những phương pháp phù hợp.
2. Cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ: Tạo môi trường giao tiếp tích cực
Một môi trường giao tiếp tích cực là chìa khóa để giúp trẻ em có thể phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên. Ba mẹ nên:
• Tạo cơ hội cho con tham gia các hoạt động giao tiếp
• Thường xuyên trò chuyện, hỏi han và chia sẻ với con những câu chuyện trong cuộc sống hàng ngày
• Lắng nghe và phản hồi lại mọi ý kiến của bé
• Thể hiện sự quan tâm và đồng cảm với con để khích lệ sự tự tin trong giao tiếp
>>> Tìm hiểu thêm: 5 phương pháp dạy bé đánh vần nhớ lâu cấp tốc
3. Cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ: Cho con tiếp xúc với nhiều người
Thông thường một khi bé bị rối loạn ngôn ngữ, con thường ngại giao tiếp, đặc biệt là chỗ đông người. Thế nhưng, cách này sẽ giúp con dần dạn dĩ và vượt qua rào cản của bản thân.
Tiếp xúc với nhiều người, đặc biệt là những bé cùng độ tuổi, là phương pháp dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ hiệu quả. Bé sẽ học được cách sử dụng từ, mở rộng vốn từ, cách đặt câu cũng như cách giao tiếp.
4. Cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ: Hỗ trợ bé sử dụng từ ngữ và câu đúng cú pháp
Khi dạy bé bị rối loạn ngôn ngữ, ba mẹ hãy chú trọng vào cách dùng từ và câu đúng cú pháp cho con nhé. Tốt hơn hết, khi luyện cho bé nói, nên sử dụng các câu ngắn và đơn giản. Lâu dần, ba mẹ tăng độ khó lên để phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho con.
Một trong những cách mà các nhà trị liệu ngôn ngữ thường dùng là áp dụng kỹ thuật theo phương pháp clinician directed: Drill (học vẹt). Họ dùng hình ảnh, sau đó nói mẫu cho bé nói lại. Nếu bé nói đúng, nhà trị liệu sẽ khuyến khích bằng lời khen hoặc món quà nhỏ.
Ba mẹ nên thường xuyên áp dụng phương pháp này nếu nhận thấy con gặp khó khăn trong rối loạn ngôn ngữ diễn đạt.
5. Cách dạy trẻ rối loạn ngôn ngữ thông qua trò chơi
Trẻ em thích chơi và tương tác thông qua hoạt động thực tế. Sử dụng các trò chơi, bài hát… là một cách hiệu quả để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Hãy chọn những hoạt động phù hợp với khả năng và sở thích của con, ba mẹ nhé!
Áp dụng cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ thông qua một số trò chơi sau:
• Trò chơi bắt chước
• Trò chơi tập làm ca sĩ
• Trò chơi âm thanh của rừng xanh
• Trò chơi xem ai gọi nhanh
• Trò chơi cùng rối tập nói
>>> Xem thêm: 9 cách dạy bé nhận biết các con vật
6. Thường xuyên đọc sách cho con
Ba mẹ nên dành thời gian đọc sách và truyện cho bé hàng ngày. Điều này không chỉ giúp bé nắm bắt ngôn ngữ mà còn giúp con phát triển khả năng tư duy, trí thông minh và tưởng tượng.
Hãy lựa chọn các câu chuyện vui nhộn và hấp dẫn phù hợp với lứa tuổi. Khi đọc, bạn nên sử dụng giọng điệu và biểu cảm để thu hút sự chú ý của con. Đồng thời, đừng quên khuyến khích bé tham gia vào câu chuyện bằng cách đặt câu hỏi và yêu cầu con tường thuật lại câu chuyện.
7. Sử dụng hình ảnh và đồ dùng hỗ trợ
Hình ảnh và đồ dùng hỗ trợ có thể làm tăng sự hiểu biết ngôn ngữ. Ba mẹ có thể sử dụng hình ảnh (hoa quả, động vật, phương tiện giao thông…), bảng chữ cái để giúp con nhận diện và ghi nhớ từ ngữ.
Với bé bị rối loạn ngôn ngữ, ba mẹ đừng quên tạo môi trường học tập tại nhà bằng cách dùng đồ chơi và các hoạt động giáo dục phù hợp với trình độ của con. Hãy lựa chọn các hoạt động mang tính tương tác cao và có tác dụng phát triển ngôn ngữ cho bé như vẽ tranh, ghép chữ, tìm chữ còn thiếu, nối câu hoàn chỉnh…
8. Cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ: Tận dụng công nghệ
Kích thích bé rèn luyện ngôn ngữ cũng rất quan trọng. Con có thể học thông qua việc xem phim hoạt hình, nghe nhạc hoặc sử dụng app dạy bé tập nói. Tuy nhiên, ba mẹ cần đảm bảo rằng việc sử dụng công nghệ phải được kiểm soát và giám sát để đảm bảo tính an toàn cho con cũng như không phản tác dụng.
9. Lắng nghe và phản hồi tích cực
Ba mẹ nên chú ý lắng nghe khi con cố gắng giao tiếp và đáp ứng một cách tích cực. Tuyệt đối không được chê bai hoặc quát nạt nếu thấy con nói sai hoặc chưa diễn đạt tốt.
>>> Xem thêm: 13 cách dạy trẻ kỹ năng chào hỏi lễ phép
10. Cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ: Đừng quên động viên, khích lệ trẻ
Bạn nên đặt mục tiêu cho bé và thưởng cho con khi đạt được mục tiêu. Hãy đặt những mục tiêu như học một từ mới mỗi ngày hoặc sử dụng câu trong các tình huống khác nhau.
Việc thưởng cho bé khi đạt được mục tiêu sẽ làm cho con cảm thấy hào hứng và là động lực để tiếp tục phát triển ngôn ngữ. Cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ này cũng giúp con thêm phần tự tin hơn.
11. Tìm kiếm sự giúp đỡ của chuyên gia ngôn ngữ/nhà trị liệu
Phương pháp điều trị phổ biến cho chứng rối loạn ngôn ngữ là trị liệu. Việc điều trị sẽ tùy thuộc vào độ tuổi của từng bé cũng như nguyên nhân và mức độ của tình trạng này.
Ba mẹ nên liên hệ với chuyên gia ngôn ngữ nếu thấy những dấu hiệu sau đây:
• Lúc bé 15 tháng: Không nhìn hoặc chỉ vào 5 đến 10 người hoặc đồ vật khi được nhắc tới, chưa nói được 3 từ.
• Lúc bé 18 tháng: Không làm theo những chỉ dẫn đơn giản, chẳng hạn như “đứng lên”, “ngồi vào ghế” và không nói được từ đơn giản như ba, bà…
• Lúc bé 24 tháng: Chưa thể chỉ vào hình ảnh hoặc bộ phận cơ thể khi được nhắc tới, không nói được ít nhất 25 từ.
• Lúc con 30 tháng: Không trả lời thành tiếng, không gật đầu hoặc lắc đầu khi được ai gọi tên; không biết đặt câu hỏi; không nói được 2 từ cùng một lúc…
• Lúc bé 36 tháng: Không biết làm theo các hướng dẫn cụ thể, không có vốn từ vựng ít nhất 200 từ, không hỏi tên đồ vật, không dùng được câu hoàn chỉnh để hỏi.
Ngoài ra, ba mẹ có thể tìm hiểu về các khóa học hoặc chương trình hỗ trợ dành cho trẻ bị rối loạn ngôn ngữ. Thông qua các khóa học này, con sẽ có cơ hội học cách sử dụng và phát triển ngôn ngữ một cách hiệu quả.
Luôn nhớ rằng mỗi trẻ là độc bản và phát triển ngôn ngữ theo tiến trình riêng của mình. Vì vậy, hãy kiên nhẫn và đồng hành cùng con trong quá trình học tập.
Trẻ em bị rối loạn ngôn ngữ đòi hỏi sự chăm sóc và giáo dục đặc biệt. Cha mẹ chính là người thầy quan trọng nhất của con trong những năm đầu đời. Vì vậy đừng quên áp dụng các cách dạy trẻ bị rối loạn ngôn ngữ để giúp con phát triển ngôn ngữ đúng độ tuổi và không gặp khó khăn trong giao tiếp.
