Trò chơi phát triển giác quan là các hoạt động được thiết kế để kích thích và rèn luyện năm giác quan của trẻ: thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác và xúc giác. Thông qua việc quan sát, lắng nghe, chạm vào và trải nghiệm các vật liệu khác nhau, trẻ khám phá thế giới xung quanh một cách tự nhiên. Đây là nền tảng quan trọng của giáo dục sớm, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, nhận thức và cảm xúc.
Trò chơi phát triển giác quan
1. Trò chơi phát triển giác quan là gì?
Trò chơi phát triển giác quan (Sensory Play) là những hoạt động giúp trẻ học tập thông qua các giác quan như nhìn, nghe, ngửi, nếm và chạm. Khi trẻ sờ vào đồ vật, quan sát màu sắc, lắng nghe âm thanh hoặc cảm nhận mùi vị, não bộ sẽ được kích thích để tạo ra các kết nối thần kinh mới, từ đó tăng khả năng học hỏi, ghi nhớ và tư duy. Sensory Play không chỉ là một trò chơi giải trí mà còn là phương pháp giáo dục sớm được áp dụng rộng rãi tại các nước phát triển.
Ví dụ:
• When a child touches, smells, or listens to new things, their brain builds stronger connections, helping them learn more effectively. (Khi một đứa trẻ chạm, ngửi hoặc lắng nghe những điều mới mẻ, não bộ của chúng tạo ra các kết nối mạnh mẽ hơn, giúp học hiệu quả hơn.)
>>> Tìm hiểu thêm: Top 7 trò chơi giáo dục giúp trẻ vừa học vừa chơi tại nhà
2. Mục đích của trò chơi phát triển giác quan
• Giúp trẻ nhận biết thế giới xung quanh bằng các giác quan: Trẻ hiểu thế giới không chỉ qua lời nói mà qua cảm nhận trực tiếp. Khi được chạm vào cát, ngửi hương hoa hay nghe tiếng mưa rơi, trẻ dần học cách mô tả và phân biệt các hiện tượng xung quanh.
Ví dụ: Sensory play helps children explore and understand their environment. (Trò chơi giác quan giúp trẻ khám phá và hiểu về môi trường xung quanh.)
• Tăng khả năng tập trung và phản xạ: Những trò chơi yêu cầu trẻ quan sát hoặc lắng nghe kỹ (như tìm đồ vật theo âm thanh hay màu sắc) giúp rèn luyện khả năng chú ý và phản ứng nhanh.
• Phát triển ngôn ngữ: Khi trẻ mô tả cảm giác như mềm, nóng, mát, hoặc thơm, vốn từ vựng của trẻ được mở rộng.
Ví dụ: Through sensory play, children learn to express what they feel and see. (Thông qua trò chơi giác quan, trẻ học cách diễn đạt những gì mình cảm nhận và nhìn thấy.)
• Rèn luyện vận động tinh và phối hợp tay – mắt: Các hoạt động như xâu hạt, nặn đất sét hay rót nước giúp tay trẻ linh hoạt hơn và phối hợp chính xác với thị giác.
>>> Tìm hiểu thêm: Trò chơi giáo dục kỹ năng sống: Bộ môn giúp trẻ vừa học vừa chơi
Trò chơi phát triển giác quan cho trẻ em
Trò chơi phát triển giác quan cho trẻ là những hoạt động đơn giản, thường được tổ chức tại nhà hoặc trường, giúp bé vừa vui chơi vừa rèn luyện 5 giác quan. Các trò chơi này không đòi hỏi nhiều dụng cụ, chủ yếu khuyến khích trẻ tự quan sát, chạm, ngửi, nghe và nếm để học hỏi thông qua trải nghiệm. Những hoạt động này cũng giúp cha mẹ và giáo viên hiểu rõ hơn về sở thích, khả năng cảm nhận và tốc độ phát triển của từng bé.
1. Trò chơi hộp bí ẩn (Mystery Box Game)
Cách chơi:
• Chuẩn bị một chiếc hộp có lỗ để bé cho tay vào mà không nhìn thấy bên trong. Cho vào hộp các vật quen thuộc như quả bóng, miếng bọt biển, chiếc muỗng hoặc khối gỗ. Nhiệm vụ của trẻ là dùng xúc giác để đoán vật trong hộp là gì.
• Trò chơi này giúp phát triển xúc giác (touch sense), tăng khả năng ghi nhớ đặc điểm vật thể qua cảm nhận thay vì nhìn thấy. Đồng thời, bé học thêm các từ mô tả đặc tính như soft (mềm), rough (sần sùi), smooth (trơn).
2. Trò chơi nghe và đoán âm thanh (Guess the Sound)
Cách chơi:
• Mở các âm thanh quen thuộc như tiếng mưa, tiếng xe, tiếng gõ cửa hoặc tiếng chim hót. Trẻ sẽ lắng nghe và đoán đó là âm thanh gì.
• Trò chơi này rèn luyện thính giác (hearing sense) và khả năng tập trung. Ngoài ra, trẻ học cách mô tả âm thanh bằng tiếng Anh – một kỹ năng rất hữu ích khi học từ vựng miêu tả.
3. Trò chơi phân biệt mùi (Smell and Match Game)
Cách chơi:
• Chuẩn bị các lọ nhỏ đựng những mùi quen thuộc như cà phê, chanh, xà phòng hoặc cam. Trẻ sẽ ngửi từng lọ và tìm hai lọ có mùi giống nhau.
• Trò chơi giúp phát triển khứu giác (smell sense), rèn luyện khả năng ghi nhớ mùi và mô tả cảm nhận bằng ngôn ngữ. Đây cũng là cơ hội để trẻ học các tính từ miêu tả mùi: sweet (ngọt ngào), fresh (tươi mát), strong (nồng), pleasant (dễ chịu).
4. Trò chơi màu sắc (Color Sorting Game)
Cách chơi:
• Chuẩn bị các vật có màu sắc khác nhau (bóng, khối gỗ, nắp chai). Yêu cầu trẻ phân loại đồ vật theo màu sắc, ví dụ: đỏ, xanh, vàng, tím.
• Trò chơi kích thích thị giác (visual sense) và khả năng quan sát chi tiết. Đồng thời, trẻ được học và ghi nhớ từ vựng về màu sắc trong tiếng Anh: red, blue, green, yellow, purple…
>>> Tìm hiểu thêm: 10 trò chơi tiếng Anh cho trẻ mầm non & tiểu học – Học vui như chơi
Trò chơi phát triển giác quan cho trẻ mầm non
Ở lứa tuổi mầm non, trẻ học tốt nhất thông qua chơi và trải nghiệm thực tế. Đây là giai đoạn vàng để phát triển giác quan, tư duy và ngôn ngữ. Các trò chơi phát triển giác quan thường đơn giản, gần gũi nhưng mang lại hiệu quả cao, giúp trẻ vừa học vừa chơi.
1. Chơi cát và nước (Sand and Water Play)
Hoạt động giúp trẻ khám phá các loại vật liệu (explore materials) qua việc xúc, rót, đổ hoặc trộn cát và nước. Trò chơi kích thích xúc giác (touch sense), rèn luyện vận động tinh (fine motor skills) và tăng khả năng quan sát (observation).
2. Nặn bột hoặc đất sét (Playdough Fun)
Khi trẻ nhào, nặn, lăn (roll, shape, press) đất sét, các cơ tay nhỏ được phát triển, đồng thời khả năng phối hợp tay – mắt và sáng tạo cũng được kích thích.
3. Hộp cảm giác (Sensory Bin)
Hộp chứa các vật liệu như gạo, hạt đậu, vỏ sò giúp trẻ khám phá kết cấu và phân biệt đặc điểm mịn, sần, trơn (smooth, rough, soft). Trò chơi này còn giúp mở rộng vốn từ miêu tả.
4. Bong bóng xà phòng (Bubble Play)
Thổi và quan sát bong bóng giúp trẻ phát triển thị giác, hơi thở và khả năng tập trung. Hoạt động nhẹ nhàng này mang lại cảm giác thư giãn và niềm vui tự nhiên.
>>> Tìm hiểu thêm: 11 trò chơi vận động cho trẻ mầm non giúp bé vui khỏe
Trò chơi về các giác quan của bé
1. Thị giác
• Tìm màu (Color Hunt): Đưa bé một màu cụ thể, yêu cầu tìm và mang về 3–5 đồ vật cùng màu. Rèn kỹ năng quan sát, nhận biết màu và phân loại; tăng khả năng tập trung.
• Trò chơi bóng bóng bóng / Bóng bóng bóng đổ bóng (Shadow Game): Dùng đèn pin hoặc đèn chiếu, tạo bóng của đồ vật lên tường; trẻ đoán vật và mô tả hình dạng; giúp trẻ phát triển khả năng nhận diện hình dạng, liên tưởng và chú ý vào chi tiết.
2. Thính giác
• Ghép âm (Sound Memory): Phát một âm thanh ngắn hai lần ở hai vị trí khác nhau; trẻ nghe và tìm cặp giống nhau. Cải thiện khả năng phân biệt âm và trí nhớ thính giác.
• Nhảy theo nhạc (Music & Movement): Bật nhạc với tiết tấu khác nhau, yêu cầu trẻ di chuyển nhanh/chậm, dừng/nhảy theo hiệu ứng. Phát triển cảm nhận nhịp điệu, phản xạ và điều khiển cơ thể.
3. Khứu giác
• Đoán mùi (Guess the Smell): Chuẩn bị vài lọ mùi (hoa quả, gia vị, thảo mộc…), cho trẻ ngửi và đoán, hoặc ghép mùi giống nhau. Rèn khả năng phân biệt mùi, kích thích trí nhớ mùi và vốn từ miêu tả.
4. Vị giác
• Thử vị bịt mắt (Taste Test): Bịt mắt, cho nếm từng mẫu nhỏ (ngọt, chua, mặn, đắng); trẻ đoán vị và mô tả cảm giác. Giáo dục cảm nhận vị, giúp trẻ biết phân biệt và diễn đạt cảm giác miệng.
5. Xúc giác
• Bảng kết cấu (Texture Board): Dán các vật liệu khác nhau lên bảng (vải mềm, giấy nhám, nhựa trơn…), cho trẻ chạm và mô tả. Phát triển nhận biết kết cấu, từ ngữ miêu tả và cảm giác an toàn khi chạm.
Thông qua các trò chơi phát triển giác quan này, trẻ không chỉ học qua trải nghiệm mà còn phát triển toàn diện về ngôn ngữ, tư duy và cảm xúc. Đây cũng là thời gian gắn kết tuyệt vời giữa cha mẹ và con, giúp việc học trở thành niềm vui mỗi ngày.
>>> Tìm hiểu thêm: Sử dụng trò chơi trong dạy tiếng Anh cho con
