Dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non là một quá trình quan trọng, giúp trẻ hình thành nền tảng vững chắc cho các mối quan hệ xã hội và phát triển ngôn ngữ. ILA chia sẻ cho bạn những bí quyết dạy con hiệu quả, bao gồm nhiều hoạt động hấp dẫn thu hút bé vừa học vừa chơi.
Vì sao cần dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non?
Giao tiếp là một kỹ năng xã hội mà bạn cần dạy cho bé càng sớm càng tốt. Sau đây là lý do:
• Nhờ kỹ năng giao tiếp hiệu quả, bé thể hiện nhu cầu và cảm xúc của mình tốt hơn. Giao tiếp tốt cũng giúp con cảm thấy tự tin và an toàn khi khám phá thế giới xung quanh.
• Sự kết hợp đúng đắn giữa các kỹ năng giao tiếp nói, viết và phi ngôn ngữ giúp trẻ mẫu giáo mài giũa khả năng nhận thức (suy nghĩ) và ngôn ngữ của mình.
• Giao tiếp tích cực có thể tăng chỉ số IQ của bé bằng cách giúp con xây dựng các mối quan hệ lành mạnh trong quá trình tương tác xã hội với bạn bè, người lớn.
• Trẻ có kỹ năng giao tiếp sẽ tiếp thu và hiểu thông tin nhanh hơn trong trong học tập lẫn cuộc sống. Điều đó góp phần vào sự thành công của trẻ ở trường và sau này.
• Kỹ năng giao tiếp kém thường dẫn đến sự hiểu lầm ở trẻ mẫu giáo. Khi bé không thể diễn đạt tốt nhu cầu của mình hoặc không hiểu người khác nói, con sẽ trở nên buồn bã, thất vọng về bản thân, thu mình lại… Những rối loạn hành vi này có ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình trưởng thành của bé.
>>> Tìm hiểu thêm: Cảm xúc của bé mầm non: Giáo dục sao cho đúng?
Trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp như thế nào?
Ngay từ khi sinh ra, trẻ sơ sinh đã biết thể hiện bản thân thông qua âm thanh (khóc), biểu cảm khuôn mặt và chuyển động cơ thể. Con bắt đầu bập bẹ vào khoảng 6 tháng tuổi và nói được những từ đầu tiên khoảng 1 tuổi. Khi được 2 tuổi, con bắt đầu biết cách nói kết hợp các từ.
Trong độ tuổi mẫu giáo từ 3 – 5 tuổi, bé bắt đầu tăng vốn từ vựng, nói các câu dài hơn và phức tạp hơn. Cụ thể như sau:
1. Đặc điểm kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non từ 3 – 4 tuổi
• Thích sách, bài hát đơn giản, bài đồng dao…
• Phát triển vốn từ vựng phong phú.
• Người lớn hiểu được hầu hết những gì bé nói.
• Ghép các từ lại với nhau để tạo thành câu từ 3 – 4 từ.
• Bắt đầu hỏi và trả lời được các câu hỏi “cái gì”, “ở đâu” và “tại sao”.
• Nói tên khi được hỏi.
• Biết một số từ chỉ vị trí đơn giản như trên, dưới, trong, ngoài…
• Bắt đầu nhận ra một số chữ cái và từ.
• Hiểu các từ chỉ màu sắc, hình dạng, kích thước.
• Phát triển các khái niệm về số, thích đếm các đồ vật…
• Có thể lặp lại âm thanh, từ hoặc cụm từ (nghe giống như nói lắp).
2. Đặc điểm kỹ năng giao tiếp với trẻ mầm non từ 4 – 5 tuổi
• Tiếp tục học được nhiều từ mới rất nhanh.
• Trả lời những câu hỏi đơn giản về một cuốn sách hoặc câu chuyện đã được nghe kể.
• Nói nhiều về mọi thứ bé đang làm hoặc đang nghĩ.
• Quan tâm đến lời giải thích cho câu hỏi “làm thế nào” và “tại sao” của bé.
• Quan tâm đến chữ viết, chữ cái và số.
• Có thể xác định chức năng của các vật dụng quen thuộc (ví dụ: thìa là vật dùng để xúc thức ăn)
Nhìn chung, trẻ mẫu giáo sẽ trải qua những cột mốc liên quan đến 3 hình thức giao tiếp. Chúng bao gồm: giao tiếp tiếp thu (khả năng lắng nghe và hiểu ngôn ngữ); giao tiếp biểu đạt (cách thể hiện bản thân thông qua lời nói, cử chỉ và biểu cảm); giao tiếp xã hội (cách trẻ tương tác bằng ngôn ngữ với bạn bè và người lớn). Một cách đơn giản để dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non là khuyến khích trẻ tham gia các trò chơi vui nhộn. Bởi vì trẻ sẽ học tốt nhất khi chơi.
>>> Tìm hiểu thêm: Top 7 phim hoạt hình mang tính giáo dục cao
8 trò chơi cải thiện kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non
1. Kể chuyện bằng hình ảnh
Kể chuyện là cách tuyệt vời để dạy kỹ năng giao tiếp với trẻ mầm non. Tuy nhiên, thay vì bé nghe kể chuyện thì bạn hãy để cho bé kể. Hoạt động kể chuyện bằng hình ảnh giúp bé xử lý các tín hiệu thị giác và học cách diễn tả suy nghĩ trước mặt người khác.
Cách chơi:
• Bạn chọn khoảng 5 – 7 hình ảnh khác nhau và đưa cho bé. Sau đó, cho bé một khoảng thời gian giới hạn là 5 – 10 phút và bé phải kể một câu chuyện dựa trên những bức tranh đó.
• Khuyến khích trẻ diễn đạt thành lời những gì con tưởng tượng. Điều đó sẽ cải thiện kỹ năng giao tiếp và khả năng sáng tạo của trẻ.
2. Có gì trong hộp?
Đây là một trò chơi giúp bé luyện tập khả năng mô tả và tư duy.
Cách chơi:
• Bạn chuẩn bị 1 hộp giấy lớn và cho vào một số đồ vật quen thuộc với bé.
• Cắt 1 lỗ trên hộp đủ lớn để bé đưa tay vào.
• Bé không được nhìn vào lỗ mà chỉ dùng tay để chạm vào vật trong hộp. Sau đó, bạn yêu cầu bé mô tả cảm giác khi chạm vào vật và đoán xem đó là vật gì.
3. Dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non với trò chơi Tam sao thất bản
Trò chơi tập thể này giúp tăng cường kỹ năng lắng nghe ở trẻ.
Cách chơi:
• Bạn yêu cầu các bé ngồi thành vòng tròn và gần sát nhau để có thể thì thầm dễ dàng.
• Bạn bắt đầu thì thầm vào tai bé đầu tiên. Sau đó, bé lại thì thầm những gì con nghe được vào tai bạn kế tiếp. Cứ thực hiện như vậy cho đến khi hết lượt. Trẻ cuối cùng sẽ nói to câu con nghe được là gì.
• Bắt đầu bằng một câu đơn giản và từ từ chuyển sang các câu phức tạp hơn.
4. Thử thách xe đẩy
Hoạt động siêu vui nhộn này dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non bằng cách phát triển khả năng tư duy của bé. Bé sẽ học cách giải thích mọi sự vật một cách hợp lý.
Cách chơi:
• Khi bạn dắt trẻ đi siêu thị, hãy chọn bỏ một món đồ trong xe đẩy và yêu cầu bé kể khoảng 3 – 5 điều về món đồ đó. Bé có thể miêu tả đặc điểm, chức năng của món đồ.
5. Dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non qua trò ném bóng
Trò chơi này mô phỏng các quy tắc trò chuyện bằng cách đặt câu hỏi hoặc trả lời.
Cách chơi:
• Bạn ném một quả bóng cho trẻ và trẻ sẽ ném lại. Người ném bóng sẽ đặt một câu hỏi và người bắt bóng sẽ trả lời câu hỏi đó. Bạn có thể sử dụng trò chơi này để hỏi trẻ về một ngày ở trường hoặc tìm hiểu về những điều bé thích và không thích nhất trong ngày của mình.
6. Chơi trò nhập vai
Trò chơi nhập vai cho phép bé quan sát và học cách người khác giao tiếp. Đây là một cách thú vị để dạy trẻ cách giao tiếp phù hợp trong nhiều tình huống khác nhau.
Cách chơi:
• Bạn có thể giả vờ là một nhân vật mà trẻ yêu thích và giao tiếp trìu mến với con. Hoặc bạn giả vờ là con và diễn đạt bằng lời những cảm xúc mà bạn tưởng tượng con có: vui vẻ, phấn khích, buồn bã… Bé sẽ hiểu được việc cảm nhận các loại cảm xúc khác nhau và cách thể hiện chúng là điều bình thường.
7. Trò chơi “tôi đoán”
Đây là trò chơi giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp cho bé 3 tuổi.
Cách chơi:
• Chọn một đồ vật bất kỳ xung quanh bạn.
• Bạn nói: “Ba/mẹ/cô nhìn thấy một vật gì đó bắt đầu bằng chữ V”.
• Yêu cầu bé đoán đồ vật mà bạn đang nghĩ đến.
>>> Tìm hiểu thêm: Cha mẹ cần làm gì để trẻ tích cực, cả nhà vui?
Một số cách dạy kỹ năng giao tiếp với trẻ mầm non
1. Lắng nghe tích cực
Trước khi dạy trẻ nói, hãy dạy trẻ lắng nghe. Khi bạn chủ động lắng nghe câu chuyện, thắc mắc và mối quan tâm của con, bạn đang làm gương về tầm quan trọng của việc lắng nghe một cách chăm chú.
2. Sử dụng ngôn ngữ tích cực để dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non
Tránh dùng từ ngữ tiêu cực hoặc mệnh lệnh cứng nhắc. Thay vào đó, hãy dùng lời khích lệ và động viên. Đừng quên biểu đạt rõ ràng và nhẹ nhàng để tạo cảm giác an toàn và thân thiện cho bé.
3. Hỏi câu hỏi mở
Thay vì hỏi những câu hỏi chỉ yêu cầu trả lời “có” hoặc “không”, bạn có thể sử dụng những câu hỏi mở như “Ngày của con thế nào?” hoặc “Con đã học được gì?”. Điều này kích thích tư duy sâu hơn và khuyến khích bé trả lời chi tiết.
4. Mở rộng vốn từ vựng
Bạn mở rộng những từ đơn giản mà trẻ nói bằng cách thêm các đặc điểm khác nhau. Ví dụ, nếu trẻ nói “hoa”, bạn có thể nói: “Đúng rồi, đó là một bông hoa đẹp màu vàng”. Điều này dạy con cách diễn đạt tên của các sự vật và một số đặc điểm của chúng để hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh, góp phần xây dựng sự tự tin.
5. Đọc cùng nhau – Phương pháp dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non
Bạn có thể luyện kỹ năng giao tiếp với trẻ mầm non bằng cách cùng con đọc sách. Ba mẹ đọc to cho trẻ nghe hoặc thảo luận về câu chuyện sẽ giúp cải thiện đáng kể vốn từ vựng và khả năng hiểu của con.
6. Tôn trọng và nhận biết cảm xúc của trẻ
Trẻ dễ dàng chia sẻ ý tưởng và cảm xúc của mình nếu con không bị phán xét, trêu
chọc hoặc chỉ trích. Bạn hãy đón nhận và đồng cảm với các cảm xúc của trẻ, dù là tích cực hay tiêu cực. Hỏi trẻ “Con cảm thấy thế nào?” hoặc “Tại sao con buồn/vui?” để trẻ học cách gọi tên cảm xúc. Hướng dẫn cách xử lý chúng một cách nhẹ nhàng.
7. Phản hồi, không phải chỉ trích
Phản hồi mang tính xây dựng có thể tăng cường sự tự tin của bé và thúc đẩy con giao tiếp tốt hơn. Thay vì thẳng thừng chỉ ra lỗi, bạn hãy hướng dẫn bé cách diễn đạt hoặc lựa chọn từ ngữ tốt hơn.
8. Khen ngợi đúng cách – Kỹ năng giao tiếp với trẻ mầm non
Bạn hãy tập trung vào hành động cụ thể thay vì chỉ khen chung chung. Ví dụ: “Mẹ rất thích cách con xếp đồ chơi gọn gàng như vậy!”. Tránh khen ngợi quá mức để trẻ không phụ thuộc vào sự công nhận từ người khác.
9. Sử dụng công nghệ hợp lý
Mặc dù công nghệ có những ưu điểm, nhưng thời gian sử dụng các thiết bị điện tử không được kiểm soát sẽ cản trở giao tiếp trực tiếp. Ba mẹ có thể đặt giới hạn thời gian sử dụng màn hình và khuyến khích tương tác cá nhân nhiều hơn.
10. Kỹ năng giao tiếp ứng xử của giáo viên mầm non với trẻ
Kỹ năng giao tiếp ứng xử của giáo viên mầm non với trẻ rất quan trọng, vì đây là giai đoạn con đang phát triển mạnh mẽ về ngôn ngữ, tư duy và cảm xúc. Việc giao tiếp tốt với trẻ không chỉ giúp con phát triển toàn diện mà còn tạo nên mối quan hệ tích cực, tin cậy giữa giáo viên và học sinh, góp phần xây dựng môi trường giáo dục mầm non lý tưởng.
Dạy kỹ năng giao tiếp cho trẻ mầm non đòi hỏi sự kiên nhẫn, sáng tạo và sự quan tâm chân thành của ba mẹ và thầy cô giáo. Điều quan trọng là bạn hãy tạo môi trường an toàn và vui vẻ để bé có thể tự tin bày tỏ ý kiến và học cách tương tác hiệu quả với mọi người.
>>> Tìm hiểu thêm: Bé đi nhà trẻ thời điểm nào là hợp lý? Ba mẹ cần chuẩn bị gì?
