Là ba mẹ, chúng ta đều mong muốn con mình có năng khiếu và thành tài. Vậy bạn phải bắt đầu từ đâu để phát triển năng khiếu cho trẻ? ILA gợi ý 6 điều bạn cần làm ngay để tìm ra và nuôi dưỡng tài năng của con.
Vì sao cần phát triển năng khiếu cho trẻ?
1. Năng khiếu là gì?
Năng khiếu hay tài năng là tập hợp những tiềm năng, kỹ năng và phẩm chất mà trẻ có thể phát triển và thể hiện trong quá trình lớn lên. Năng khiếu phụ thuộc vào yếu tố bẩm sinh (di truyền) và môi trường nuôi dưỡng, giáo dục, cũng như các trải nghiệm mà trẻ có được.
Mỗi đứa trẻ đều có một năng khiếu nổi trội. Một số loại năng khiếu đôi khi rất rõ ràng, ví dụ như vẽ giỏi hoặc chơi thể thao xuất sắc. Một số loại sẽ khó nhận thấy hơn, chẳng hạn như biết cách lắng nghe hoặc hoạt động nhóm tốt. Nhìn chung, trẻ có năng khiếu thường có những đặc điểm sau đây:
• Khả năng tập trung cao.
• Có trí nhớ tuyệt vời.
• Có độ nhạy cao.
• Có vốn từ vựng tốt theo từng độ tuổi.
• Có khả năng tư duy trừu tượng tốt.
• Luôn tò mò về những điều con nhận thấy.
• Có khả năng giải quyết vấn đề tốt.
• Là người học nhanh.
>>> Tìm hiểu thêm: Làm sao chọn đúng trường mầm non cho con?
2. Phát triển năng khiếu cho trẻ có quan trọng không?
Phát triển năng khiếu cho trẻ là một phần quan trọng trong quá trình giáo dục và nuôi dưỡng trẻ em, mang lại nhiều lợi ích cho sự phát triển toàn diện của bé:
• Khám phá tiềm năng cá nhân: Bé khám phá và hiểu rõ hơn khả năng nổi trội của mình, từ đó xây dựng sự tự tin và có động lực để học hỏi thêm.
• Phát triển tư duy và kỹ năng: Các môn năng khiếu (nghệ thuật, thể thao, âm nhạc, toán học…) giúp bé rèn luyện tư duy sáng tạo và phản biện, cùng khả năng giải quyết vấn đề. Đây là những kỹ năng quan trọng cho cuộc sống và sự phát triển trí tuệ của bé.
• Thúc đẩy phát triển cảm xúc: Trẻ cảm thấy hào hứng với việc học và khám phá các năng khiếu trong cuộc sống. Điều này khơi gợi niềm vui, nuôi dưỡng tình yêu học hỏi và cải thiện sức khỏe tinh thần.
• Định hướng nghề nghiệp: Phát triển năng khiếu cho trẻ từ sớm giúp bé và gia đình nhận ra những đam mê và sở trường phù hợp, từ đó định hướng nghề nghiệp sau này dễ dàng hơn.
>>> Tìm hiểu thêm: Cảm xúc của bé mầm non: Giáo dục sao cho đúng?
Các năng khiếu trong cuộc sống
Theo thuyết đa trí tuệ (Multiple Intelligences) của giáo sư Howard Gardner tại Đại học Harvard, có 8 loại năng khiếu (trí thông minh) cơ bản mà con người có thể sở hữu và phát triển. Theo đó, mỗi đứa trẻ đều có ít nhất một loại trí thông minh nổi trội và có thể phát triển kết hợp thêm các loại năng khiếu khác.
1. Trí thông minh ngôn ngữ (Linguistic Intelligence)
Loại trí thông minh này nhấn mạnh khả năng sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp, diễn đạt ý tưởng, viết lách và học từ ngữ. Bé sở hữu trí thông minh ngôn ngữ thường hay thích đọc sách, viết chữ đẹp, viết đúng các từ khó, kể chuyện và chơi các trò chơi chữ.
• Nghề nghiệp liên quan: nhà văn, nhà báo, luật sư, diễn giả.
2. Trí thông minh logic – Toán học (Logical-Mathematical Intelligence)
Khả năng suy luận và lập luận toán học có mối liên hệ với mức độ thông minh logic của trẻ. Khả năng tìm ra giải pháp cho nhiều vấn đề khác nhau là một thành phần quan trọng của trí thông minh logic – Toán học. Bạn sẽ nhận thấy con rất yêu thích toán học, thí nghiệm khoa học, giải đố, sáng tạo và hiểu nhanh các gợi ý đưa ra.
• Nghề nghiệp liên quan: nhà khoa học, kỹ sư, lập trình viên.
3. Phát triển năng khiếu cho trẻ có trí thông minh âm nhạc (Musical Intelligence)
Trẻ thích chơi nhạc, có giọng hát hay, cảm nhận nhịp điệu tốt và thích chơi nhạc cụ sẽ có được loại trí tuệ này.
• Nghề nghiệp liên quan: nhạc sĩ, ca sĩ.
>>> Tìm hiểu thêm: Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non: Hướng dẫn chi tiết
4. Trí thông minh vận động cơ thể (Bodily-Kinesthetic Intelligence)
Ví dụ về năng khiếu vận động là bé có thể di chuyển nhiều và phối hợp các chuyển động của mình rất tốt. Nếu bé thích chơi trò chơi liên quan đến các hoạt động thể chất, bạn cần phát triển năng khiếu cho trẻ về lĩnh vực thể thao.
• Nghề nghiệp liên quan: vận động viên, diễn viên, vũ công.
5. Trí thông minh tương tác cá nhân (Interpersonal Intelligence)
Tương tác cá nhân là khả năng hiểu và giao tiếp hiệu quả với người khác. Bé thường thích ở bên người khác và cũng có nhiều bạn bè. Những đứa trẻ như vậy có thể giao tiếp với mọi người ở mọi hoàn cảnh và hiểu cách xử lý nhiều tình huống khác nhau.
• Nghề nghiệp liên quan: giáo viên, nhà tâm lý học, quản lý, cố vấn.
6. Trí thông minh không gian (Visual-Spatial Intelligence)
Trí thông minh không gian là một trong các năng khiếu trong cuộc sống. Đó là khả năng hình dung, tưởng tượng và xử lý hình ảnh không gian trong tâm trí. Trẻ có trí thông minh này thường thích vẽ tranh, xây dựng mô hình, xem bản đồ hoặc chơi ghép hình. Con đặc biệt chú ý đến chi tiết và có khả năng ghi nhớ cao.
• Nghề nghiệp liên quan: kiến trúc sư, thiết kế, họa sĩ.
7. Trí thông minh nội tâm (Intrapersonal Intelligence)
Nếu trẻ có loại trí thông minh này, con sẽ không buồn chán hay sợ hãi khi ở một mình. Con có khả năng tự nhận thức, điều chỉnh cảm xúc, hiểu điểm mạnh và điểm yếu của bản thân. Con cũng thích suy ngẫm và tư duy sâu sắc.
• Nghề nghiệp liên quan: nhà triết học, nhà văn, nhà tâm lý học.
8. Phát triển năng khiếu cho trẻ có trí thông minh tự nhiên (Naturalistic Intelligence)
Bé có trí thông minh tự nhiên thường rất yêu thích khám phá thiên nhiên, động vật, hoặc môi trường xung quanh. Con thích ở ngoài trời, đi dạo trong công viên, thích làm vườn hoặc chăm sóc động vật.
• Nghề nghiệp liên quan: nhà sinh vật học, nhà môi trường học, nhà nông học.
>>> Tìm hiểu thêm: Giáo dục mầm non là gì? Nền tảng giúp bé phát triển toàn diện
Làm cách nào để phát triển năng khiếu cho trẻ?
Thần đồng cờ vua người Na Uy Magnus Carlsen đã giữ danh hiệu vô địch cờ vua thế giới từ năm 2013 đến năm 2023. Cha mẹ anh đã nhận thấy trí tuệ của anh khi họ quan sát anh kiên nhẫn xếp hình và lắp ráp những bộ lego phức tạp. Cha Magnus Carlsen nghĩ rằng kỹ năng này rất thích hợp với cờ vua nên đã giới thiệu cho anh bộ môn này. Dần dần, Carlsen chơi cờ vua giỏi tới mức cha mẹ quyết định đưa anh đi thi đấu.
Câu chuyện của Magnus Carlsen là một ví dụ về năng khiếu. Theo đó, bạn cũng có thể xác định và khuyến khích phát triển năng khiếu cho trẻ theo những cách đơn giản sau:
1. Bình tĩnh quan sát
Nhận ra năng khiếu của bé có thể bắt đầu bằng những quan sát đơn giản. Hãy chú ý đến những hoạt động mà con thích nhất. Con có thích vẽ tranh, kể chuyện hay giải câu đố không? Những trò chơi này có mối liên hệ gì với kỹ năng và sở thích của trẻ không? Bằng cách quan sát những gì trẻ tự nhiên tham gia và lắng nghe câu hỏi con đặt ra, bạn có thể biết được thế mạnh của con là gì.
2. Giới thiệu các môn năng khiếu cho bé
Ba mẹ không nên giới hạn con trong những môn mà trẻ yêu thích. Trẻ em cần trải nghiệm các môn năng khiếu khác nhau để có thể tìm ra sở thích và sở trường của mình. Cho trẻ mẫu giáo tiếp xúc với mọi loại hình nghệ thuật, âm nhạc, thể thao… Điều quan trọng là để con tự do khám phá mà không cảm thấy bị áp lực.
Bạn hãy hỏi con có suy nghĩ hoặc cảm xúc như thế nào với các trải nghiệm mới. Điều này sẽ giúp bạn khám phá và phát hiện ra tài năng của bé nhiều hơn nữa.
3. Phát triển năng khiếu cho trẻ không vội vã, không áp lực
Xác định năng khiếu là quá trình không nên vội vã và không gây áp lực cho bé. Hãy để cho con phát huy khả năng dần dần và theo từng giai đoạn. Bạn cũng sẽ có nhiều thời gian hơn để hỗ trợ con.
4. Hỗ trợ nuôi dưỡng các năng khiếu trong cuộc sống
Khi bạn đã xác định được năng khiếu của con, hãy tạo môi trường học tập phong phú để phát triển năng khiếu cho trẻ. Bạn có thể tìm ra những hoạt động phát huy được thế mạnh của bé để bé luôn tập trung và học hỏi. Ngoài ra, đăng ký cho trẻ theo học các môn năng khiếu hoặc nhờ tư vấn của chuyên gia cũng là điều cần thiết.
5. Dạy trẻ tính kiên trì
Tất cả kỹ năng và khả năng một người có được đều là kết quả của sự rèn luyện chăm chỉ. Chỉ có kiên trì nỗ lực không ngừng mới đạt được thành công. Đó là lý do bạn nên khuyến khích trẻ đừng bao giờ bỏ cuộc dễ dàng. Con đường phát triển tài năng có thể dài và gian nan. Nhưng, bất kỳ lần vấp ngã nào cũng là lý do để đứng dậy và tiến về đích. Bằng cách dạy bé xem thất bại là một bước đệm, bạn sẽ giúp con xây dựng khả năng phục hồi và tư duy tích cực.
6. Đừng giới hạn con theo sở thích của bạn
Bé có thể có một số sở thích đặc biệt. Bé có thể có hoặc không có tài năng giống bạn. Vì vậy, cha mẹ hãy cố gắng cởi mở và đừng áp đặt ý kiến lên con cái. Bạn nên khuyến khích sự tiến bộ của bé thay vì nuôi dưỡng con theo “chủ nghĩa hoàn hảo”.
Trong quá trình phát triển năng khiếu cho trẻ, bạn hãy luôn lắng nghe và trở thành “người bạn” đồng hành tin cậy mà con cần để duy trì quyết tâm và động lực. Chúc bạn thành công!
>>> Tìm hiểu thêm: Cha mẹ cần làm gì để trẻ tích cực, cả nhà vui?